Cây ba chẽ (lá ba chẽ) và 4 bài thuốc chữa lỵ, tiêu chảy, rắn cắn, xương khớp hiệu quả

Cây ba chẽ còn được gọi với nhiều tên khác như lá ba chẽ, biền ong, đậu bạc đầu, niễng đực,… Cây có vị ngọt, hơi đắng, tính ôn tác dụng kháng khuẩn, chống viêm. Từ lâu, cây đã được dùng chữa lỵ, tiêu chảy, rắn cắn, xương khớp.

Tên gọi khác: Lá ba chẽ, biền ong (Dao), đậu bạc đầu, may thặp moong (Tày), niễng đực, tràng quả tam giác, đa rờtip (K.ho), chù tay mãy (Hmông)

Tên khoa học: Dendrolobium Triangulare (Retz.) Schinler

Họ: Đậu (Fabaceae)

Thông tin, mô tả cây ba chẽ

1. Đặc điểm thực vật

Cây ba chẽ là loại cây thân nhỏ sống lâu năm có nhiều cành. Cây có chiều cao trung bình từ 0.5 – 0.6 m, có một số cây cao tới 1.5 m. Thân cây tròn và có nhiều cành. Cành cây non thường có hình tam giác dẹt, có cạnh, uốn lượn và có lông mềm màu trắng.

Lá ba chẽ là lá kép mọc so le nhau. Bên cạnh đó, cây cũng có 3 lá chét với lá chét ở giữa to hơn các lá còn lại. Phiến lá chét nguyên có hình trứng, hình thoi hay bầu dục. Lá ba chẽ non nằm ở ngọn thường được phủ bởi lớp lông trắng.

Hoa ba chẽ mọc thành chùm đơn ở kẽ lá. Mỗi chùm có 10 – 20 cái, có màu trắng và cánh hoa có móng. Đài hoa chia làm 4 thùy, trong khi đó thùy dưới dài hơn 3 thùy trên. Đặc biệt, đài hoa có lông mềm. Quả có mép lượn và không có cuống. Mỗi quả có các đốt thắt ở giữa các hạt thành 2 – 3 đốt, có lông mềm.

2. Phân bố, bộ phận dùng, thu hái, chế biến

Phân bố: Có thể tìm thấy cây ba chẽ ở các tỉnh vùng núi thấp, trung du và cao nguyên như Lào Cai, Lạng Sơn, Đắc Lắc, Lai Châu, Hòa Bình, Kon Tum, Gia Lai và Hà Bắc.

Bộ phận dùng: Lá cây

Thu hái: Quanh năm

Chế biến: Sau khi thu hái xong đem rửa sạch và phơi hoặc sấy khô. Nếu sấy, không nên sấy ở nhiệt độ quá 500 độ C

3. Tính vị, quy kinh, bảo quản

Tính vị: Lá ba chẽ có tính ôn, có vị ngọt, hơi đắng và không chứa độc

Quy kinh: Chưa có nghiên cứu

Bảo quản: Nơi khô thoáng, tránh ẩm ướt

4. Thành phần hóa học

Cây ba chẽ gồm các thành phần chính như: Saponin, Acid nhân thơm, Flavnoid, Tanin, Acid hữu cơ, Alcaloid, bao gồm Candixin, Hocdenin, Phenethylamin và Salsolidin

Tác dụng dược lý của cây ba chẽ

Theo Y học cổ truyền:

Lá ba chẽ thường dùng với các mục đích như:

• Điều trị bệnh phong tê thấp
• Kháng viêm và chống khuẩn
• Giúp thanh nhiệt và đào thải độc tố, chữa rắn cắn

Theo Tài Nguyên Cây Thuốc Việt Nam

Lá cây ba chẽ chứa nhiều hoạt chất có các tác dụng chính như:

• Tác dụng kháng khuẩn: Dược liệu có tác dụng ức chế khả năng hoạt động của các chủng khuẩn như Staphylococus Aureus, Eschesichia Coli nhưng không có tác dụng kiểm soát các vi khuẩn Hemolyticus, Enterococus, Diplococus Pneumoniae và Streptococus
• Tác dụng kháng viêm: Lá ba chẽ được nghiên cứu chứa nhiều chất chống oxy hóa, có tác dụng chống viêm
• Thu teo tuyến ức: Thành phần hóa học chứa trong dược liệu có công dụng gây thu teo tuyến ức ở chuột cống non

Cây ba chữ chữa tiêu chảy, lỵ

1. Bài thuốc điều trị bệnh lỵ từ cây ba chẽ

Chuẩn bị 30 – 50 gram lá ba chẽ sao vàng hoặc phơi khô. Sau đó cho vào nồi và thêm 800 ml nước, đun sôi khoảng 15 – 30 phút. Sau khi nước cạn còn 400 ml, chia thuốc làm 2 và uống trong ngày. Uống liên tục cho đến khi triệu chứng bệnh thuyên giảm thì ngưng sử dụng.

2. Chữa tiêu chảy và các bệnh lý liên quan đến nhiễm khuẩn tụ cầu vàng từ lá ba chẽ

Sử dụng 200 gram lá cây ba chẽ đem rửa sạch và cho vào ấm nấu chung với ít nước. Nấu cho đến khi lá mềm và tạo thành cao khô. Sau đó dập thành viên, mỗi viên thuốc có trọng lượng 0,25 gram. Tùy thuộc vào từng đối tượng mà liều dùng ở mỗi người không giống nhau. Cụ thể, mỗi ngày người lớn uống 2 lần, mỗi lần 5 – 6 viên. Trẻ em từ 1 – 3 tuổi, mỗi ngày uống 2 – 3 viên. Còn đối với trẻ ở độ tuổi 4 – 7, liều uống mỗi ngày từ 4 – 5 viên, chia uống 2 lần.

Các bài thuốc chữa bệnh khác từ cây ba chẽ

1. Bài thuốc chữa rắn cắn từ đậu bạc đầu

Sử dụng một nắm lá ba chẽ tươi đem rửa sạch, nhai hoặc giã nát, sau đó nuốt nước còn phần bã đem đắp lên miệng rắn cắn để giảm sưng và hút nọc độc.

2. Cây ba chẽ chữa chứng đau nhức xương khớp do phong tê thấp và bong gân

Sử dụng 50 gram lá ba chẽ đem rửa sạch và ngâm trong nước muối pha loãng. Sau đó, vớt lên để ráo và giã nát. Dùng dược liệu này đắp lên vị trí xương khớp bị sưng đau và dùng miếng vải cố định lại. Sau khoảng 1 ngày, tháo thuốc và vệ sinh lại vùng da. Với bài thuốc chữa đau xương khớp bằng cây ba chẽ này, người bệnh cần kiên trì áp dụng 5 – 7 ngày để giảm nhanh triệu chứng đau.

Ngoài ra, cây ba chẽ còn có tác dụng cải thiện sức khỏe, nâng cao sức đề kháng. Tuy nhiên, những bài thuốc chữa bệnh kể trên chỉ là bài thuốc dân gian, chưa có cơ sở khoa học. Tốt nhất, người bệnh nên tham khảo ý kiến bác sĩ.

Xem thêm: Cỏ sữa lá nhỏ và 8 bài thuốc trị lỵ trực tràng, mụn nhọt mẩn ngứa, tắc sữa, thiếu sữa hiệu quả