Cây ba gạc và 4 bài thuốc chữa cao huyết áp, rối loạn nhịp tim, tai biến mạch máu não hiệu quả

Cây ba gạc hay còn gọi Lạc tọc, San to, Ba gạc lá to. Cây có vị đắng, tính hàn, hơi có độ được ứng dụng trong y học hiện đại rất nhiều. Các chất từ trong cây này được chiết xuất bào chế các thuốc chữa cao huyết áp, rối loạn nhịp tim, tai biến mạch máu não.

Tên gọi khác: Lạc tọc, San to, Ba gạc lá to, Hơ rác, Ka day (Ba Na), Phu mộc

Tên khoa học: Rauwolfia Verticillata (Lour) Baill.

Họ: Trúc đào (Apocynaceae)

Thông tin, mô tả cây ba gạc

1. Đặc điểm thực vật

Cây thấp, cao 1-1,5m, thân nhẵn, có nốt sần. Lá mọc vòng 3 lá một, có khi 4-5 lá, hình mác, dài 6-11cm, rộng 1,5-3cm. Hoa hình ống, màu trắng, phình ở họng, mọc thành xim, tán ở kẽ lá. Quả đôi, hình trứng, khi chín màu đỏ tươi. Toàn cây có nhựa mủ. Mùa hoa: Tháng 4-6. Mùa quả: tháng 7-10.

2. Phân bố, bộ phận dùng, thu hái, chế biến

Phân bố: Thường mọc hoang ở vùng rừng núi Việt Nam: Cao Bằng, Lạng Sơn, Lào Cai

Bộ phận dùng: Rễ

Thu hái: Vào mùa thu, đông

Chế biến: Đào rễ về, rửa sạch đất, phơi hoặc sấy khô. Cần chú ý bảo vệ lớp vỏ vì lớp vỏ chứa nhiều hoạt chất nhất. Có thể dùng tươi, khô hoặc nấu thành cao

3, Tính vị, quy kinh, bảo quản

Tính vị: Rễ Ba Gạc có vị đắng, tính hàn, hơi có độc

Quy kinh: Chưa có nghiên cứu

Bảo quản: Để nơi khô ráo, thoáng, Bào chế rồi đậy kín.

4. Thành phần hoá học

Trong rễ và lá có Alcaloid (0,9-2,12% ở rễ, 0,72 – 1,69 ở lá) trong đó quan trọng nhất là 1 Alcaloid gọi là Rauwolfia A, công thức thô C25H28N2O2, còn có Reserpin, Ajmalin, Ajmalixin và secpentin (theo NCTVVTV.Nam và Dược Liệu).

Tác dụng dược lý của cây ba gạc

Đối với huyết áp: dùng nước sắc Ba Gạc nghiên cứu trên thỏ và chó thấy có tác dụng giảm áp rõ với liều 0,5/kg thân thể súc vât (Bộ môn sinh l) đại học y dược Hà Nội 1960).

+Đối với tim: trên tim ếch cô lập và tại chỗ thấy nước sắc Ba Gạc làm chậm nhịp tim(do Ajmalin). Trên hệ mạch ngoại biên của thỏ không thấy có tác dụng trên mạch máu ngoại biên

. +Trên ruột thỏ cô lập thấy liều nhẹ làm tăng nhu động ruột. +Trên hệ thần kinh trung ương thấy không làm giảm sốt. +Có tác dụng trấn tĩnh, gây ngủ (do Reserpin, Retxinamin).

Reserpin được coi là Alcaloid quan trọng nhất, đại biểu cho dược tính của Ba Gạc. Hai tác dụng dược lý quan trọng của Reserpin được xử dụng trong điều trị là hạ huyết áp và an thần. Reserpin làm hạ huyết áp cả trên súc vật gây mêhoặc không gây mê. Tác dụng này xuất hiện chậm và không dài. Cơ chế tác dụng hạ áp là do làm cạn dần kế hoạch dự trữ chất dẫn truyền trung gian Noradrenalin trong các dây thần kinh giao cảm, được coi như hiện tượng cắt hệ thần kinh giao cảm bằng hóa chất. Reserpin không có tác dụng làm liệt hạch, có tác dụng làm chậm nhịp tim, làm dãn các mạch máu dưới da.

Đối với thần kinh trung ương, Reserpin có tác dụng ức chế, gây trấn tĩnh rõ, giống là các dẫn chất Phenothiazin

Đối với mắt, Reserpin có tác dụng thu nhỏ đồng tử 1 cách rõ rệt (là 1 trong những triệu chứng sớm nhất sau khi dùng thuốc). Reserpin còn làm sa mi mắt, làm thư dãn mi mắt thứ 3 (Nictitating membrane) của mèo và chó.

Đối với hệ tiêu hóa: Reserpin làm tăng nhu động ruột và bài tiết phân.

Đối với thân nhiệt: sau khi dùng Reserpin, có sự rối loạn về điều hòa thân nhiệt.

Đối với hệ nội tiết: Reserpin có tác dụng kích thích vỏ tuyến thượng thận giải phóng các Corticoid. Có tác dụng kháng lợi niệu yếu. Trên chuột cống cái, Reserpin làm ngừng chu kz động dục, ức chế sự phóng noãn. Trên chuột đực, ức chế sự phân tiết Androgen.

Các bài thuốc chữa bệnh từ cây ba gạc

1. Rễ cây ba gạc thường được dùng để chiết xuất Reserpin, Serpentin, Ajmalicin, Rauvomitin, Canescin …

Với cách dùng như sau:

• Reserpin: viên nén 0,0001g, 0,00025g và 0,0005g. Thuốc tiêm 5mg/2ml.
• Viên Raudixin (bôt rễ R. serpentina) 50-100mong, liều dùng trung bình hàng ngày là 200-400mg
• Viên Raucaxin( R. tetraphylla): 2mg alcaloid toàn phần/viên
• Cao lỏng điều chế từ R. verticillata chứa 5% alcaloid toàn phần, liều trung bình mỗi ngày 30 – 602 giọt.

2. Các dạng thuốc bào chế từ cây ba gạc chữa cao huyết áp

• Viên Rauviloid (2mg Alcaloid toàn phần của R. serpentina), liều dùng cho bệnh huyết áp cao là 2-4mg/ngày.
• Alcaloid toàn phần của R. serpentina có viên Rauviloid (2ml alcaloid toàn phần/1 viên) dùng để chữa cao huyết áp với liều 2 -4 mg/ngày

3. Almalin bào chế từ cây ba gạc dùng để điều trị loạn nhịp tim

Có dạng viên nén hoặc bọc đường 20mg, 50mg, ống tiêm 2ml/50mg. Uống mỗi lần 1 – 2 viên, uống 3 lần/ngày

4. Raubasin: dùng trong các trường hợp tai biến mạch máu não, rối loạn tâm thần do suy não ở người già, viêm động mạch chi dưới

Viên nén hay bao đường 1 – 5 mg và 10 mg, ống tiêm 10mg/3ml. Ngày uống 3 lần, mỗi lần 1 – 2 viên vào bữa ăn. Tiêm tĩnh mạc chậm 1 – 2 ống/ngày

Lưu ý khi dùng cây ba gạc chữa bệnh

Không nên dùng Reserpin và các chế phẩm từ Ba Gạc trong các trường hợp dạ dầy tá tràng bị loét, nhồi máu cơ tim, hen suyễn …

Trên đây là những thông tin và bài thuốc chữa bệnh từ cây ba gạc. Có thể thấy, cây được ứng dụng trong y học hiện đại rất nhiều. Điều quan trọng, người bệnh cần dùng theo đúng chỉ định của bác sĩ.

Xem thêm: Cây tam giác mạch (mạch ba góc) và 6 bài thuốc chữa tiêu chảy, lỵ, huyết áp, khí hư ra nhiều…hiệu quả