Cây chút chít và 23 bài thuốc chữa bệnh ngoài da, táo bón, amidan, trĩ hiệu quả

Theo đông y, cây chút chít nhăn Vị đắng, tính hàn; có tác dụng thanh nhiệt, thông tiện, sát trùng. Thường được dùng làm thuốc uống trong trị thiếu máu, ho lao, viêm gan, thấp khớp mạn tính, vàng da, đái đường và bệnh ngoài da (hắc lào, eczema, nấm tóc). Dùng ngoài trị nhọt ngoan cố, loét ở đùi, bạch đới. Dùng ngoài lấy dịch rễ tươi đắp vào vết loét hoặc nấu nước xông trị bạch đới.

Tên gọi khác: Chút chít, Lưỡi bò, Ngưu thiệt, Dương đề.

Tên khoa học: Rumex wallichi Meisn

Họ: Rau răm (Polygonaceae)

Thông tin, mô tả cây chút chít

1. Đặc điểm thực vật

Cây thảo hằng năm cao đến 1m, ít nhánh. Lá dưới thân to, rộng đến 5-7cm, các lá giữa thân thon thuôn, tù hai đầu, hai mặt một màu, mép có răng tròn; các lá ở trên bẹ Xim co với nhiều hoa xanh, ở nách lá nhỏ đến ngọn; cuống hoa 1-2cm, lá đài 3 xanh, mép có răng, lưng có một cục chồi xanh dẹt to. Quả bế trắng, cao 4mm, có 3 góc. Hoa tháng 2-6.

2. Phân bố, bộ phận dùng, thu hái, chế biến

Phân bố: Loài của Ấn Độ, Trung Quốc và Việt Nam. Ở nước ta, cây mọc dại ở bờ ruộng ẩm, hoặc ở trong các đất ruộng sâu; thường xuất hiện từ tháng 11-12 cho đến tháng 6 tại Hà Tây, Hà Nội, Nam Hà ở Lâm Ðồng. Cây mọc hoang dại nơi đất không tốt thì rễ gẫy không thành củ. Nếu được trồng và chăm bón tốt thì củ to.

Bộ phận dùng: Rễ củ và lá – Radix et Folium Rumicis.

Thu hái: Có thể trồng bằng hạt vào mùa xuân; đào lấy củ vào mùa thu

Chế biến: Phơi khô dùng làm thuốc

3. Tính vị ,quy kinh, bảo quản

Tính vị: Chút chít có vị đắng, tính lạnh

Quy kinh: Chưa có nghiên cứu

Bảo quản: Nơi khô ráo, thoáng mát

4. Thành phần hóa học

Trong rễ và lá chút chít có antraglucozit. Tỷ lệ antraglucôzit toàn phần trung bình là 3-3,4% trong đó chừng 0,47% ở dạng tự do và 2,54% ở dạng kết hợp.

Ngoài ra còn có một ít tanin và nhựa. Trong một loài Rumex japonicus Meins, người ta đã xác định thành phần antraglucozit là axit chrysophanic và emodin.

Tác dụng dược lý của cây chút chít

Thí nghiệm tác dụng cao lỏng và thuốc hãm rễ chút chít trên ruột thỏ cô lập và ếch (5 thí nghiệm trên ruột thỏ, 8 thí nghiệm trên ruột ếch) chúng tôi đã thấy sức căng (tonus), biên độ sức co và tần số nhu động của ruột đều tăng (G.Herman, I. Ciulei, Đỗ Tắt Lợi và Ngô ứng Long, 1960. Y học rạp chí 2).

Các bài thuốc chữa bệnh của cây chút chít

1. Bài thuốc trị ngứa ngáy có trùng

Dùng rễ cây Dương đề, đâm nát trộn mỡ heo bỏ vào tý muối xức hàng ngày (Ngoại Đài Bí Yếu).

2. Cây chút chít trị hầu tý

Dùng rễ cây Dương đề loại nguyên 1 củ, quyết với giấm lâu năm rịt lên cổ (Thiên Kim Phương).

3. Trị đầu nổi vảy trắng

Dùng rễ cây Dương đề đâm với nước mật của con dê xức vào (Thánh Huệ Phương).

4. Trị đại tiện táo bón từ cây chút chít

Dùng rễ Dương đề sắc với 1 ch n nước còn 6 phân uống lúc nóng (Thánh Huệ Phương).

5. Cây chút chít trị đại tiện ra máu

Dùng rễ cây Dương đề sắc còn nguyên vỏ, gừng giã mỗi thứ nửa chén rồi sao đỏ, tẩm giấm bỏ bã sắc uống (Vĩnh Loại Kiềm Phương).

10. Trên mặt nổi từng vết đỏ như đồng tiền lớn

Dùng Đại hoàng 120g đâm lấy nước, Xuyên sơn giáp 10 cân đốt tồn tính, Xuyên tiêu (tán bột) 15g, gừng sống 120g đâm lấy nước, trộn lại nghiền nát, lấy vải bọc lại sát vào, nếu khô bỏ dấm vào sát tiếp (Lục Thị Tích Đức Đường).

11. Chút chít trị da nổi lên từng đám nhỏ kết thành về ra mồ hôi ngứa

Dùng rễ Dương đề hai lượng, Khô phàn 6g, Khinh phấn 3g, Sinh khương nửa lượng, tất cả quyết nhuyễn lấy nước rửa, dùng tay cạo cho lóc vẩy để thuốc thấm vào (Lục Thị Kinh Nghiệm Phương).

12. Trị ngứa lâu ngày không khỏi từ cây chút chít

Dùng rễ cây Dương đề đâm vắt lấy nước bỏ vào một chút Khinh phấn trộn sệt sệt xức vào 3-5 lần thì khỏi (Giản Yếu Tế Chúng Phương).

13. Công hạ gấp trong bệnh bí ỉa

Dùng 2-9g, Dương đề, nhai sống hoặc sắc uống, nếu không ra dùng Dương đề 9g, Chỉ xác 9g, Mộc thông 6g sắc uống, sau 1 giờ chưa đi thì sắc nước thứ 2 uống tiếp (Kinh nghiệm dân gian).

14. Chữa ghẻ hoặc trứng cá

Dùng rễ bột Dương đề 90g, ngâm với rượu 600, chừng 500ml trong 10 ngày, lọc lấy nước xứ vào nơi hắc lào, có thể dùng để bôi ghẻ hoặc trứng cá (Trung Quốc Dược Học Đại Từ Điển).

15. Cây chút chít trị ngứa ngoài da

Dùng lá tươi Dương đề giã nát ,sát nhè nhẹ nơi ngứa (Lâm Sàng Thường Dụng Trung Dược Thủ Sách).

16. Trị ngưu bì tiễn, viêm da thần kinh

Rễ Dương đề 8 chỉ, Khô phàn 6g. Tất cả tán bột trộn chung với dấm xức vào nơi đau ngứa, ngày 1-2 lần ( Dương Đề Căn Tán Lâm Sàng Thường Dụng Trung Dược Thủ Sách).

17. Chút chít trị ung nhọt sưng đau

Rễ dương đề mài với dấm, sức bên ngoài (Lâm Sàng Thường Dụng Trung Dược Thủ Sách).

18. Cây chút chít trị táo bón

Dễ Dương đề 15g sắc uống (Sổ Tay Lâm Sàng Trung Dược).

19. Trị bón, trĩ nội ra máu, đau nhức không yên

Rễ Dương đề tươi 30g, thịt heo 120g, nửa kg. Nấu cho thịt mỡ nhừ, lấy nước nấu và ăn thịt (Sổ Tay Lâm Sàng Trung Dược).

20. Trị viêm amidan cấp tính

Rễ dương đề tươi 30g sắc uống (Lâm Sàng Thường Dụng Trung Dược Thủ Sách).

21. Bài thuốc trị xuất huyết nội, tím do dị ứng

Toàn cây Dương đề tươi 30g, sắc uống, Rễ Dương đề nghiền bột, lần uống 9g, ngày uống 2 lần (Sổ Tay Lâm Sàng Trung Dược).

22. Cây chút chít chữa bí đại tiện

Dùng 8-12g củ tươi nhai sống hoặc sắc nước uống.

23. Chữa hắc lào và các loại lở ngứa

Dùng cành lá Chút chít nấu nước ngâm rửa kỹ lúc còn ấm; lại dùng củ mài giấm bôi. Có thể ngâm củ Chút chít trong cồn hoặc rượu rồi dùng nước thuốc để bôi, nếu có cây tươi thì dùng cành lá hoặc củ xát trực tiếp trị hắc lào và bệnh nấm da.

Xem thêm: Cây thầu dầu và 4 bài thuốc chữa sa tử cung, trực tràng, đẻ khó, sót nhau, liệt thần kinh mặt, trĩ hiệu quả