Cây ngũ gia bì và 8 bài thuốc chữa phong thấp, gãy xương, suy nhược, mỡ máu, bạch cầu.. hiệu quả

Cây ngũ gia bì (ngũ gia bì chân chim, cây đáng, cây lằng)  được biết đến là cây cảnh và lấy rau ăn. Tuy nhiên đây cũng là vị thuốc quý trong đông y. Từ lâu, ngũ gia bì được dùng chữa các bệnh như: phong thấp, gãy xương, suy nhược, mỡ máu, bạch cầu.

Tên gọi khác: Ngũ gia bì chân chim, Cây đáng, Cây lằng

Tên khoa học: Schefflera Octophylla (Lour.) Harms Cây Men – Mosla Dianthera

Họ: Ngũ Gia Bì (Araliaceae)

Thông tin, mô tả cây ngũ gia bì

1. Đặc điểm thực vật

Cây ngũ gia bì là cây thuốc nam quý, cây cao 2-8 m. Lá kép hình chân vịt, mọc so le, có 6-8 lá chét hình trứng. Cụm hoa mọc thành chùm tán, hoa nhỏ màu trắng. Quả mọng hình cầu, đường kính 3-4 mm, khi chín có màu tím đen, trong có 6-8 hạt.

2. Phân bố, bộ phận dùng, thu hái, chế biến

Phân bố: Cây mọc nhiều ở các tỉnh phía Bắc, miền Trung và có nhiều ở dãy Nam Trường Sơn. Ngay cả vùng đồng bằng cũng trồng tốt. Gần đây, ngũ gia bì chân chim được xem là cây cảnh đẹp thuộc loại cao cấp, đắt tiền.

Bộ phận dùng: Điểm đặc biệt của Ngũ gia bì, chân chim là không sử dụng toàn bộ thân làm thuốc. Mà chỉ dùng vỏ của thân, vỏ của rễ và rễ nhỏ để dùng làm thuốc

Thu hái: Quanh năm

Chế biến: Cách chế biến đơn giản nhất là rửa sạch đất cát, bóc lấy vỏ hoặc thái mỏng nếu lá rễ nhỏ, rồi phơi hoặc sao khô.

3. Tính vị, quy kinh, bảo quản

Tính vị: Vị cay, tính ôn (Bản Kinh). Vị cay, đắng, tính ôn (Trung Dược Học). Vị cay, tính ôn (Đông Dược Học Thiết Yếu).

Quy kinh: Vào kinh Phế, Thận (Lôi Công Bào Chế Dược Tính Giải). Vào kinh Can, Thận (Trung Dược Học). Vào kinh Can, Thận (Đông Dược Học Thiết Yếu).

Bảo quản: Nơi khô ráo, thoáng mát

4. Thành phần hoá học

Vỏ thân chứa 0,9-1% tinh dầu; vỏ cành và vỏ rễ chứa saponin triterpen khi thuỷ phân cho acid oleanic.

Tác dụng dược lý của cây ngũ gia bì

Có tác dụng chống mệt mỏi tốt hơn Nhân sâm. Có tác dụng tăng sức chịu đựng đối với thiếu oxy, nhiệt độ cao, điều tiết nội tiết rối loạn, điều tiết hồng bạch cầu và huyết áp, chống phóng xạ, giải độc. Thuốc có tác dụng chống lão suy, tăng thể lực và trí lực, tăng chức năng tuyến sinh dục và quá trình đồng hóa, gia tăng quá trình chuyển hóa và xúc tiến tổ chức tái sinh.

Có tác dụng an thần rõ, điều tiết sự cân bằng giữa 2 quá trình ức chế và hưng phấn của trung khu thần kinh. Tác dụng hưng phấn của thuốc không làm ảnh hưởng giấc ngủ bình thường.

Có tác dụng tăng cường miễn dịch của cơ thể như tăng khả năng thực bào của hệ tế bào nội bì võng, tăng nhanh sự hình thành kháng thể, làm tăng trọng lượng của lách. Thuốc còn có tác dụng kháng virus, kháng tế bào ung thư, điều chỉnh miễn dịch.

Thuốc có tác dụng kháng viêm, cả đối với viêm cấp và mạn tính.

Thuốc có tác dụng giãn mạch làm tăng lưu lượng máu động mạch vành và hạ huyết áp.

Thuốc có long đờm, cầm ho và làm giảm cơn ho suyễn.

Thuốc có tác dụng chống ung thư.

Các bài thuốc chữa bệnh của cây ngũ gia bì

1. Cây ngũ gia bì trị phong thấp đau nhức, cơ thể mệt mỏi, đau nhức, liệt dương

Ngũ gia bì sao vàng 100g, rượu 30o một lít, ngâm trong 10 ngày, thỉnh thoảng lắc đều. Ngày uống 20~40ml vào trước bữa ăn tối (Ngũ Gia Bì Tửu – Lâm Sàng Thường Dụng Trung Dược Thủ Sách).

2. Bài thuốc trị thấp khớp từ ngũ gia bì

Ngũ gia bì, Mộc qua, Tùng tiết đều 120g. Tán bột, mỗi lần uống 3~4g, ngày 2 lần (Lâm Sàng Thường Dụng Trung Dược Thủ Sách).

3. Ngũ gia bì trị phụ nữ cơ thể suy nhược

Ngũ gia bì, mẫu đơn bì, Xích thược, Đương quy đều 40g. Tán bột. Ngày uống hai lần, mỗi lần 4g (Những Cây Thuốc Vị Thuốc Việt Nam).

4. Trị gãy xương, sau khi phục hồi vị trí từ cây ngũ gia bì

Ngũ gia bì, Địa cốt bì đều 40g, tán nhuyễn, Gà 1 con nhỏ, lấy thịt, giã nát, trộn đều với thuốc, đắp bên ngoài, bó nẹp cố định, sau một tuần, bỏ nẹp đi (Sổ Tay Lâm Sàng Trung Dược).

5. Bài thuốc trị ngực đau thắt, mỡ máu cao

Dùng chất chiết xuất từ Thích Ngũ gia bì (Nam Ngũ gia bì)chế thành thuốc viên ‘Quan Tâm Ninh’. Uống mỗi lần 3 viên, ngày 3 lần, liên tục 1~3 tháng. Đã trị 132 ca ngực đau thắt, có kết quả 95,45%, mỡ máu cao 53 ca, kết quả làm hạ Cholesterol và Triglycerid (Trung Y Dược Học Báo 1987, 4: 36).

6. Trị bạch cầu giảm từ cây ngũ gia bi

Dùng Thích Ngũ gia bì trị 43 ca bạch cầu giảm. Kết quả cho thấy so với chứng giảm bạch cầu do hoá liệu, có kết quả tốt hơn (Quảng Tây Y Học Viện Học Báo 1978, 3: 1).

7. Cây ngũ gia bì trị bạch cầu giảm

Dùng viên Ngũ gia bì trị 22 ca, có kết quả 19 ca (Hồ Bắc Trung Y Tạp Chí 1982, 6: 52).

8. Bài thuốc trị nhồi máu não

Dùng dung dịch chính Ngũ gia bì 40ml, cho vào 300ml dịch truyền Glucoz 10%, truyền tĩnh mạch ngày 1 lần, kèm uống thuốc thang. Theo dõi 20 ca, có kết quả tốt (Cam Túc Trung Y Học Viện Học Báo 1988, 1: 27).

9. Bài thuốc trị huyết áp thấp

Dùng viên Ngũ gia bì, mỗi lần uống 5 viên, ngày 3 lần, 20 ngày là một liệu trình. Kết quả tốt (Châu Long, Trung Quốc Dược Thành Phẩm Đích Nghiên Cứu 1985, 12: 43).

Mặc dù cây ngũ gia bì rất tốt nhưng người có âm hư hỏa vượng thì không nên dùng. Các bài thuốc chữa bệnh này cũng không được dùng tùy tiện, thay vào đó cần hỏi ý kiến của thầy thuốc.

Xem thêm: Long đởm thảo và 6 bài thuốc chữa lở miệng, cốc đản, dạ dày, khó tiêu, đau mắt… hiệu quả