Cây thanh đại (bột chàm, điện hoa) và 12 bài thuốc chữa mụn nhọt, bệnh ngoài da, viêm gan, viêm phế quản, ho… hiệu quả

Thanh đại hay còn được gọi với cái tên bột chàm, điện hoa là vị thuốc quý trong đông y. Cây có vị mặn, tính hàn tác dụng điều trị các bệnh như mụn nhọt, viêm sưng, viêm gan, viêm phế quản… hiệu quả.

• Tên gọi khác: Bột chàm, Điện hoa
• Tên khoa học: Indigo Naturalis.
• Tên thực vật: Ablue powder prepared from; Baphicacanthus cusia (Acanthaceae).

Thông tin, mô tả cây thanh đại

1. Mô tả thực vật

Cây bụi nhỏ, cao 0,5-0,6m; cành nhánh có lông mịn. Lá có 4-6 đôi lá chét đối nhau, hình trái xoan, hơi thắt lại gốc, tròn và có mui nhọn mảnh ở chóp, có nhiều lông ở mặt dưới. Hoa màu xanh lục và đỏ, xếp thành chùm ở nách; trụ cụm hoa ngắn hơn các lá và mang hoa từ phía gốc lên. Quả thẳng hoặc hình lưỡi liềm, ít mở, có lông lốm đốm. Hạt 5-10 hình khối, màu hạt dẻ. Ra hoa quanh năm.

2. Phân bố, bộ phận dùng, thu hái, chế biến

Phân bố: Loài cây liên nhiệt đới, mọc trên đất hoang, dọc đường đi, dựa rạch đến độ cao 2000m. Cây cũng được trồng ở vùng núi. Có thể trồng bằng hạt vào mùa mưa. Cành lá thu hái vào mùa khô, trước khi cây ra hoa. Rễ thu hái quanh năm, thường dùng tươi hay phơi khô dùng dần. Lá tươi khi đem ngâm vào nước vôi sẽ thu được bột chàm (Thanh đại) màu xanh lam rất đẹp, thường dùng nhuộm quần áo.

Bộ phận dùng và phương pháp chế biến: Là sự phối hợp các sắc tố của các cây: Baphicacanthus cusia Indigofera suffruticosa, polygonum tinctorium và Isatis tinctoria được chế biến và sấy thành bột màu xanh.

3. Tính vị, quy kinh, bảo quản

• Tính vị: Vị mặn, tính hàn.
• Quy kinh: Can phế và vị.
• Bảo quản: Nơi khô ráo, thoáng mát

4. Thành phần hóa học:

Thành phần chủ yếu: glucozit gọi là Indican. Khi thủy phân Indican sẽ cho glucoza và Indoxyl, chất này oxy hóa sẽ cho indigotin. Indigotin bị khử trong môi trường kiềm sẽ cho Leucoindigo không có màu.

Tác dụng dược lý của cây thanh đại

Theo sách Dược lý học của Trung quốc: Thanh đại có 2 chất chính là: Điện lam 5 – 8% và Điện ngọc hồng 0,1%. Điện ngọc hồng (đã chế được bằng phương pháp nhân tạo) có tác dụng ức chế mạnh tế bào ung thư.

Nước sắc Thanh đại có tính kháng khuẩn đối với tụ cầu khuẩn vàng, trực khuẩn lî Shigella, phẩy khuẩn tả.

Điện lam có tác dụng bảo vệ gan.

Trị mụn nhọt, bệnh ngoài da

1. Bột chàm giúp giải độc trị nhọt Trị các bệnh ngoài da, sưng nóng, đau ngứa, chảy nước

Thanh đại 8g, thạch cao 16g, hoạt thạch 16g, hoàng bá 8g. Các vị nghiền mịn, trộn đều, thêm một lượng vaselin, đánh kỹ, bôi vào chỗ đau.

2. Điện hoa chữa bệnh quai bị và các bệnh ung nhọt

Dùng bài Thanh đại tán: Thanh đại 8g, Thạch cao 16g, Hoạt thạch 16g, Hoàng bá 8g, tất cả tán bột mịn trộn đều với vaselin bôi chỗ đau. Thanh đại 20g, Băng phiến vừa đủ trộn đều với nước ấm bôi lên vùng đau trị quai bị trẻ em.

3. Thanh đại trị bệnh vẩy nến

Mỗi ngày uống Điện ngọc hồng 25 – 50mg, liệu trình 8 tuần, thuốc có tác dụng ức chế tế bào biểu bì tăng sinh ( Tạp chí Y học Trung hoa 1987,1:7).

Trị bệnh bạch cầu hạt mạn tính (leucose chronique): mỗi ngày uống viên Điện ngọc hồng 150 – 200mg chia 3 lần từ 1 tháng đến hơn 6 tháng trị 314 ca, tỷ lệ khống chế bệnh 59,87, tỷ lệ có kết quả 87,26% ( Tạp chí huyết học Trung hoa 1980).

Trị viêm gan cấp và mãn tính từ cây bột chàm

1. Trị viêm gan mạn tính từ cây thanh đại

Thanh đại 1 phần, Bạch phàn 6 phần trộn đều tán bột mịn, mỗi lần 2g, ngày 3 lần.

2. Bài thuốc chữa viêm gan cấp và mạn tính

Thanh đại 12g; bạch phàn 24g. Nghiền thành bột mịn. Ngày 3 lần, mỗi lần 2g.

Cây thanh đại trị ho, viêm phế quản

1. Bài thuốc chữa giãn phế quản ho đàm có máu hoặc nôn có máu do huyết nhiệt

Dùng bài Thanh cáp tán: Thanh đại, Cáp phấn mỗi thứ 12g tán mịn, mỗi lần uống 2 – 4g, ngày 1 – 2 lần với nước sôi nguội.

2. Thanh nhiệt giải nắng Trị cảm nóng, tiểu tiện ít mà đỏ

Thanh đại 63g; cam thảo 63g; hoạt thạch 63g. Nghiền chung thành bột; mỗi lần 12 – 30g. Sắc hoặc pha với nước.

3. Chữa viêm răng lợi, hầu họng

Thuốc cam xanh: bạch phàn 20g, thanh đại 80g, ngũ bội tử 20g, băng phiến 2g.

Trị ho ra đờm có máu, đờm huyết do giãn phế quản: thanh đại 12g, cáp phấn 12g. Nghiền bột mịn. Mỗi lần dùng 2 – 4g, uống với nước, ngày 2 lần. Nếu huyết nhiệt gây thổ huyết, chảy máu cam, có thể dùng thanh đại hoặc kết hợp với bồ hoàng, hoàng cầm.

Các bài thuốc khác từ cây thanh đại

1. Trị viêm tuyến mang tai cấp tính trẻ em (quai bị) từ cây thanh đại

Thanh đại và ít băng phiến. Chế với nước ấm, bôi vào chỗ đau. Lương huyết, tiêu ban: phát ban do nhiệt độc, huyết nhiệt gây thổ huyết, đổ máu cam.

2. Bột chàm trị ban đỏ do nhiễm hàn

Thanh đại 8g. Uống với nước.

3. Thuốc bôi chữa viêm lợi, ngứa nhức chân răng, sâu răng; chảy máu, cam miệng, cam mũi trẻ em

Thuốc này không có asen và chì nên được Bộ Y tế cấp phép lưu hành. Thuốc cam tẩu mã: hoàng bá 12g; hoàng liên 16g; thanh đại 20g; đinh hương 12g; đại hồi 4g; nhân trung bạch 20g; bạch phàn 12g. Dạng thuốc bột, đắp chỗ lợi sưng đau. Ngày làm 3 – 4 lần.

4. Trị tưa, viêm loét mồm từ thanh đại

 Dùng bài Trân đại tán (Trân châu – Thanh đại) bôi.

Trên đây là những thông tin về cây thanh đại và các bài thuốc chữa bệnh của nó. Tuy nhiên, cây bột hoa chữa bệnh chỉ là bài thuốc dân gian, chưa có cơ sở khoa học cho nên người bệnh không nên lạm dụng.

Xem thêm: Rau má ngọ (rau sông chua dây, thồm lồm gai) và 7 bài thuốc chữa mụn nhọt, trĩ, viêm da tiết bã, phù, viêm nang lông, ho gà, xơ gan cổ trướng hiệu quả