Thạch quyết minh và 2 bài thuốc chữa quáng gà, đau mắt hiệu quả

Thạch quyết minh (concha Haliontidis) là vỏ phơi khô của nhiều loại bào ngư Haliotis dverdicolor Rêve (Cửu khổng bào), Haliotidis gigantea discus Rêve (Bàn đại não) và Haliotidos oviva Gmelin (Dương bào). Tên thạch quyết minh vì là một vị thuốc giống đá (thạch) lại có tính chất làm tan màng, sáng mắt.

Tên gọi khác: Cửu khổng, Cửu khổng hoa, Ốc khổng, Bào ngư.

Tên khoa học: Haliotis sp.

Họ: Haliotidae, lớp túc phúc (Gastropoda)

Thông tin, mô tả thạch quyết minh

1. Đặc điểm dược liệu

Còn cửu khổng hay ốc khổng vì ở mép vỏ của bào ngư có một hàng lỗ nhỏ từ 7-13 lỗ (thường la 9 lỗ), tức là chỗ để không khí ra vào cho con bào ngư thở.

Bào ngư là một loại ốc vỏ cứng như vỏ con sò, nhưng dẹt hơn, ở mép có 7-13 lỗ nhỏ để không khi ra vào. Khi vỏ bào ngư bị sinh vật khác bám kín trên hàng lỗ đó thì con vật có thể chết ngạt. Lớp vỏ ngoài nhám, cí màu nâu sẫm, mặt trong có lớp sà cừ lóng lánh. Chân bào ngư là một khối thịt dính kiền với thân, nằm xung quanh mép vỏ. Muốn bò đi, khối thịt đó phải co giãn để di chuyển thân mình. Khi bị ta bắt, thì khối thịt đó rút vào đá, nhờ đó mà vùng bào ngư sống tuy luôn luôn có sóng lớn vỗ vào đá, nhưng bào ngư vẫn sống bình thường. Thức ăn chính của bào ngư là ronn rêu bám trên đá.

2. Phân bố, bộ phận dùng, thu bắt, chế biến

Phân bố: Bào ngư thường sống ở trên các vùng hải đảo hay ven biển có rạn đá ngầm, độ mặn của nước biển cao. Bào nggw sống ở độ nước sâu từ 2-12m, thường lúc còn nhỏ ỏ chỗ cạn, khi lớn lên mới ở độ nước sâu hơn. Đáy nơi đó phải có nhiều đá sỏi, rên mặt đá có phủ một lớp bùn mịn.

Thu bắt: Tại miền bắc nước ta, bào ngư được khai thác tại các đảo Bạch Long Vĩ, Cô Tô, Cát Bà và chân núi đèo ngang, nhiều nhât là ở Bạch Long Vĩ và Cô Tô. Khả năng có thể thu hoạch tới 47 tấn (Bạch Long Vĩ). Hiện nay người ta còn bắt bào ngư sống tự nhiên, nhưng gần đây có người đã bắt đầu nuôi để bảo đảm nguồn cung cấp thường xuyên. Mùa sinh đẻ ở miền bắc nước ta vào tháng 1-2. mùa bắt bào ngư vào tháng 7-10 là thời kỳ nước ấm dễ lặn và cũng là lúc bào ngư béo nhất.

Sơ chế: Khi bắt về, rửa sạch đất cát, rêu rong bám vào, sau đó rửa bằng nước muối pha loãng, cuối cùng cậy vỏ riêng phơi khô dùng làm thuốc, còn ruột đem nấu chín phơi khô bán riêng làm món ăn rất quý. Có nơi, bào ngư bắt về đem rửa sạch, rồi nấu chín mới bóc lấy vỏ và ruột, vỏ sau khi lấy được đem rửa sạch chất muối rồi mới phơi khô. Phương pháp cạy bào ngư tươi tuy có khó khăn hơn nấu chín rồi mới cạy, nhưng cỏ có màu sắc óng ánh, phẩm chất tốt hơn. Khi dùng làm vỏ thuốc, có khi người ta dùng sống. Rửa sạch, phơi khô, tán nhỏ, có khi người ta nung lên rồi mới tán nhỏ để dùng.

3.  Tính vị, quy kinh, bảo quản

Tính vị: Theo tài liệu cổ thạch quyết minh có vị mặn, tính bình

Quy kinh: Vào 2 kinh can và phế.

Bảo quản: Nơi khô ráo, thoáng mát

4. Thành phần hoá học

Trong vỏ có các chất vô cơ , chủ yếu la canxi cácbonat, muối canxi khác và các chất hữu cơ, nhưng sau khi nung, chỉ còn chất vô cơ.

Trong thịt bào ngư có 73% nước, 24,8% protit, 0,44% chất béo, 1,98% tro.

Tác dụng dược lý của thạch quyết minh

Thuốc có tác dụng an thần, dùng trị chứng mất ngủ có tác dụng nhất định.

Thạch quyết minh nung có tác dụng thu liễm, giảm chua, giảm đau, cầm máu.

Bài thuốc chữa bệnh của thạch quyết minh

1. Thạch quyết minh chữa thong manh, quáng gà

Thạch quyết minh cạo sạch vỏ đen ngoài, tán nhỏ và thuỷ phi 10g. Dùng gan lợn hay gan dê bổ đôi, cho thuốc vào. Đun sôi chín, để hơi sông vào mắt, ăn cả gan, uống cả nước. Mỗi ngày một lần (đơn thuốc kinh nghiệm trong nhân dân).

2.  Bài thuốc chữa đau mắt ra nắng bị chói

Thạch quyết minh, cúc hoa, cam thảo mỗi vị 4g. Sắc với 200g nước, để nguội, uống hàng ngày.

Lưu ý khi dùng thạch quyết minh chữa bệnh

Người tỳ vị hư hàn hoặc không thuộc chứng bệnh thực nhiệt cấm dùng.

Xem thêm: Mai mực (ô tặc cốt) và 11 bài thuốc chữa dạ dày, táo bón, thổ huyết, bạch đới… hiệu quả