Cây lân tơ uyn (dây sống rắn, cây đuôi phượng) và bài thuốc chữa lành vết thương hiệu quả

Cây lân tơ uyn hay còn gọi dây sống rắn, cây đuôi phượng là vị thuốc chữa lành vết thương hiệu quả. Đây là bài thuốc chữa bệnh được sử dụng phổ biến trong quân đội xưa. Hiện nay bài thuốc này vẫn hiệu quả và được nhiều người áp dụng.

Tên gọi khác: dây sống rắn (Quảng Nam), cây đuôi phượng, (miền Bắc)

Tên khoa học: Raphìdophora decursìva Schott.

Họ: Ráy (Araceae)

Thông tin, mô tả cây lân tơ uyn

1. Mô tả cây lân tơ uyn

Cây mọc leo có thể dài 4 đến 20m. Cành hình trụ đường kính 2,5 đến 5cm. Rễ khi sinh mọc thõng. Lá dai, màu xanh lục, dài 40-70cm, rộng 30-50cm, toàn phiến hình thuôn dài, ngọn lá nhọn gốc hình tim. Ngọn cuống gấp khúc làm cho phiến lá mọc quặp xuống. Phiến lá non nguyên, phiến lá già xẻ lông chim. Trên lá già còn có nhiều lỗ thủng nhỏ dọc ở hai bên gần giữa. Cụm hoa bổng mo dày, màu xanh nhạt, hình trụ ngọn tù, dài 15-20cm xung quanh bao bọc bởi một lá bắc to, hai mặt màu vàng. Hoa nhiều, lưỡng tính hình lăng trụ 6 góc rộng. Quả mọng màu đỏ, nhiều hạt thuôn dài, tù ở hai đầu, có chấm trắng nhỏ ở mép.

2. Phân bố, bộ phận dùng, thu hái, chế biến

Phân bố: Cây mọc bám trên thân cây cổ thụ mọc dọc suối nước ở vùng ẩm thấp (rừng già) hoặc dọc bờ rào (ở đồng bằng), có ở khắp nơi từ miền Bắc đến Nam.

Bộ phận lá: Người ta dùng thân và lá tươi làm thuốc.

Thu hái, chế biến: Không có chế biến gì đặc biệt.

3. Tính vị, quy kinh, bảo quản của cây lân tơ uyn

Tính vị, quy kinh: Chưa có nghiên cứu

Bảo quản: Nơi khô ráo, thoáng mát

4. Thành phần hóa học của cây lân tơ uyn

Lá lân tơ uyn cho phản ứng của glucozit, saponozit, dịch chiết có pH axit (theo Đặng Hanh Khôi, Vũ Văn Chuyên và cộng sự 7-68).

Tác dụng dược lý của dây sống rắn

Lá của cây lân tơ uyn có tác dụng kháng sinh đối với vi trùng Staphlococcus aureus, Streptomyces pyogenes, Pseudomonas seruginosa và Bacillus subtilis.

Lê Khắc Lập (Viện Quân y giải phóng Khu V) đã theo dõi kết quả điều trị trên 357 trường hợp đã đi tới những kết luận sau đây:

Chỉ định điều trị

Tất cả vết thương phần mềm có miệng rộng. Nếu vết thương chột, miệng nhỏ thì phải vạch rộng, cắt lọc tốt rồi mới dùng lân tơ uyn.

Bỏng độ II, nhất là bỏng độ III.

Phản chỉ định: vết thương chột, lỗ nhỏ, ở trong sâu còn dị vật, không nên dùng lân tơ uyn sẽ làm cho vết thương chóng liền miệng, làm ứ đọng mủ ở trong sâu.

Tác dụng của cây lân tơ uyn trên lâm sàng

Cây lân tơ uyn có tác dụng kháng sinh tại chỗ có thể thay sunfamit và penixilìn điều trị tại chỗ. Những vết thương phần mềm không có triệu chứng sốt nhiễm trùng thì chỉ dùng lân tơ uyn đắp lên vết thương cũng đủ tốt.

Vết thương được đắp gạc tẩm lân tơ uyn qua 2-3 lần thay băng, các tổ chức chất nhầy mủ được lấy đi nhanh chóng, nhìn mặt vết thương rất sạch và đỏ.

Lân tơ uyn kích thích tổ chức hạt non ở vết thương phát triển nhanh, rút ngắn quá trình lấp đầy vết thương, kích thích da non phát triển, chóng liền sẹo và là sẹo mềm ít có thịt thừa ùn lên quá mép vết thương.

Dùng lân tơ uyn tiết kiệm được 1/2 số lượng bông gạc và rút ngấn 30 đến 45% thời gian thay băng. Khi bóc gạc hầu hết mủ nhầy và mảnh dính ở vết thương đểu dính theo miếng gạc. Không gây đau đớn và chảy máu khí thay băng. Vết thương rất sạch, chỉ cần rửa qua một lượt là đủ. Qua theo dõi 357 trường hợp chưa thấy phản ứng gì xấu tại chỗ và toàn thân của thương binh được điều trị bằng lân tơ uyn. (7 học thực hành 143-1967, tr. 25-29).

Bài thuốc chữa lành vết thương từ cây lân tơ uyn

Việc sử dụng lân tơ uyn mới được phổ biến rộng rãi mấy năm gần đây. Quân giải phóng miền Nam dựa vào kinh nghiệm đồng bào Kon tum khi làm nương rẫy bị dao rựa cắt đứt da thịt thường dùng lân tơ uyn đắp vào vết thương. Nhân dân miền Bắc dùng nước sắc thân cây rửa vết thương (Cứu quốc, 27-8-1967).

Cách dùng như sau: Dùng lkg cây lân tơ uyn bỏ lá, cạo hết rễ, rửa sạch, băm nhỏ, cho vào 3 lít nước đun sôi trong ba giờ. Lọc qua khăn vải và cô lại còn 700ml dung dịch. Nước lân tơ uyn ở độ đậm này khi đắp vào vết thương, thương binh chỉ có cảm giác xót thoảng qua như rửa nước muối ưu trương trong lần thay băng đầu. Những ngày sau thì hết xót. Không nên dùng nước lân tơ uyn quá đặc, càng không nên dùng cao lân tơ uyn vì khi đắp lên vết thương rất xót và gây phản ứng xấu tại chỗ (xót, sưng, đỏ). Nước lân tơ uyn lên mốc, đổi màu, có vị chua. Khi dùng như sau: rửa vết thương bằng nước muối (nếu có nhiều lân tơ uyn thì dùng nước lân tơ uyn rửa càng tốt). Dùng miếng gạc tẩm nước lân tơ uyn đắp lên vết thương xong băng lại và cách 2-3 ngày lại thay bảng một lần, tùy mức độ mủ nhầy ở vết thương.

Lưu ý khi sử dụng cây lân tơ uyn chữa bệnh

Một số nơi chiết cây dưới dạng cao để điều trị vết thương, theo giáo sư Lợi làm theo cách này sẽ rất xót và hiệu quả không cao (1). Vì vậy nếu dùng dưới dạng cao người dùng nên pha loãng cao với nước cất rồi sử dụng theo hướng sau:

• Cao cây lân tơ uyn pha với nước cất
• Dùng nước muối pha loãng vệ sinh vết thương một lần
• Dùng nước cao sống rắn pha nước cất tẩm bông lau qua vết thương
• Lấy bông gòn tẩm nước cao sống rắn băng vết thương
• Sau khoảng 2 ngày lại thay bằng 1 lần

Trên đây là những thông tin và cách chữa bệnh từ cây lân tơ uyn. Đây là kinh nghiệm chữa lành vết thương rất hay mà bộ đội ta luôn áp dụng trong kháng chiến, mong rằng với kinh nghiệm đơn giản này sẽ giúp ích cho các bạn trong đời sống hàng ngày.

Xem thêm: Cây cà tàu (cà trái vàng) và 7 bài thuốc chữa mụn nhọt, ho, sốt, hen suyễn, xương khớp, phù thũng, đau bụng… hiệu quả