Cây hương bài và các bài thuốc chữa mụn nhọt, lở ngứa, bệnh tiêu hóa, cảm sốt

Cây hương bài là loại cỏ sống dai, mọc hoang và được trồng ở nhiều nơi nước ta. Thảo dược này thường được dùng để làm hương thắp (nhang) hoặc được sử dụng trong bài thuốc đắp chữa mụn nhọt, lở ngứa và ghẻ ngoài da.

Tên gọi khác: Cát cánh lan, Hương lâu, Huệ rừng, Hương lâu, Xương quạt, Cây bả chuột, Lâm nữ.

Tên khoa học: Dianella ensifolia

Họ: Thích diệp thụ/ Lan nhật quang (Xanthorrhoeaceae/ Asphodelaceae)

Thông tin, mô tả cây hương bài

1. Đặc điểm cây hương bài

Hương bài là loài thực vật thân cỏ sống dai, chiều cao trung bình từ 40 – 50cm, thân rễ mọc ngang. Lá mọc ôm lấy thân cây, thường mọc so le, phiến dài, lá đơn và mép nguyên. Lá rộng 1.5 – 3.5cm, dài 40 – 70cm, thường không có cuống.

Hoa mọc thành cụm, dài 10 – 20cm, màu hơi tím nhạt hoặc có màu vàng nhạt. Quả mọng màu xanh đen hoặc đỏ sẫm. Quả có đường kính từ 8 – 9mm bên trong chứa từ 1 – 3 hạt có hình trứng.

2. Phân bố, bộ phận dùng, thu hái, chế biến

Phân bố: Hương bài mọc hoang và được trồng tại nhiều địa phương ở nước ta. Loài cây này phát triển mạnh khi được trồng ở đất vườn và đất mùn. Nhiều địa phương trong cây hương bài để làm hương (nhang). Một số nơi dùng rễ cây để làm bã để giết chuột và động vật gặm nhấm.

Bộ phận dùng: Rễ và thân rễ của cây được sử dụng để làm thuốc.

Thu hoạch – sơ chế: Thu hái thân và thân rễ của cây hương bài vào cuối mùa thu. Sau khi đào rễ lên, đem rửa sạch rồi phơi khô để dùng dần.

3. Tính vị, quy kinh, bảo quản

Tính vị, quy kinh: Chưa có nghiên cứu

Bảo quản: Bảo quản dược liệu ở nơi khô ráo và thoáng mát.

4. Thành phần hóa học

Hiện tại dược liệu hương bài chưa được nghiên cứu về thành phần hóa học và dược tính. Tuy nhiên theo một số tài liệu ghi chép thì cây hương bài có ít tinh dầu (có mùi thơm nhẹ đặc trưng).

Tác dụng dược lý của cây hương bài

Hương bài được sử dụng chủ yếu trong phạm vi nhân dân. Hiện nay các nghiên cứu khoa học về dược liệu này còn rất hạn chế.

Công dụng của cây hương bài

Rễ hương bài được sử dụng để chưng cất lấy tinh dầu thơm, tinh dầu được dùng để làm nước hoa, kem dưỡng, xà phòng, bột,…

Rễ dược liệu được sử dụng để nấu nước gội đầu giúp mượt tóc, thơm tóc. Ngoài ra với mùi thơm tự nhiên, hương bài còn có tác dụng đuổi gián, sâu bọ sống bên trong tủ quần áo và tủ sách.

Nấu nước từ rễ hương bài tắm có thể trị ghẻ, lở loét và ngứa ngáy ngoài da.

Một số nơi dùng thảo dược này để đốt thay trầm hương. Hương bài có mùi thơm nhẹ giúp tạo cảm giác nhẹ người và thư giãn.

Lá hương bài được giã nát và đắp lên da để trị mụn nhọt.

Ở Ấn Độ, nhân dân sử dụng rễ hãm uống để chữa các bệnh về tiêu hóa và cảm sốt. Ngoài ra rễ cây hương bài còn được tán bột, đắp ngoài chữa các bệnh về gan và sốt cao. Tuy nhiên dược liệu này chứa độc tố cao nên hiện nay cách chữa này ít được áp dụng.

Nhân dân Malaysia dùng rễ hương bài đắp lên bụng phụ nữ sau khi sinh để làm tan huyết ứ và phục hồi tử cung.

Lưu ý khi sử dụng cây hương bài chữa bệnh

Cây hương bài chứa độc tính mạnh, súc vật ăn có thể bị ngộ độc chết. Chính vì vậy hương bài được nhân dân tận dụng để làm bã giết chuột và không được sử dụng để làm thuốc uống.

Xem thêm: Cây hồi núi – loại cây có độc tố cao