Những điều cần biết về cây bông gòn và những bài thuốc có tác dụng hiệu quả tại nhà

Bông gòn không chỉ được trồng để làm cảnh, cho bóng mát mà còn được dùng làm thuốc. Những bộ phận của cây bông gòn như hoa, lá, thân, vỏ, rễ, nhựa đều có thể làm thuốc chữa bệnh. Một số loại bệnh có thể trị nhờ cây này như xương khớp, dạ dày, tiêu hóa, sinh lý nam giới,…

• Tên gọi khác: Bông gạo, Gòn, Cây gạo, Mộc miên,Hoa gạo
• Tên khoa học: Gossampinus malabarica
• Tên tiếng anh: Gossampinus malabarica
• Họ: Gạo (Bombacaceae)

Đặc điểm nhận dạng cây bông gòn

1. Mô tả cây bông gòn

Bông gòn là cây thân gỗ, cao 15 – 17m. Cả thân và cành cây đều có gai nhọn. Lá bông gòn thuộc kép lông chim, mỗi lá gồm 5 – 8 lá chét với phiến hình trứng dài hay hình mác. Lá chét có chiều rộng 4 – 5cm, và chiều dài 9 – 15cm, thường rụng sớm. Rễ cây phát triển mạnh, ăn sâu vào lòng đất, có độ bám khỏe.

Hoa cây gạo mọc ở các cành nhỏ. hoa có 5 cánh và có màu đỏ. Cánh hoa gạo dày, mềm mịn, nhị hoa đỏ, chứa hạt đen ở đỉnh. Quả thuộc loại quả nang có hình thoi, trong ruột quả chứa bông trắng. Hạt cây bông gòn có hình trứng, bên ngoài được phủ lông màu trắng mịn.

2. Phân bố, bộ phận dùng, thu hái và chế biến

• Phân bố: Cây bông gạo được tìm thấy ở nhiều nước trên thế giới như Indonesia, Trung Quốc, Ấn Độ và Việt Nam. Ở nước ta, cây gạo mọc nhiều ở các tỉnh miền Bắc và Bắc Trung Bộ.
• Bộ phận dùng: Nhựa, rễ, hoa và vỏ thân cây.
• Thu hái – sơ chế: Cây bông gòn thường được thu hái quanh năm. Tuy nhiên, nếu dùng hoa phải đợi đến mùa (thường vào tháng 3). Các bộ phận của cây thường được dùng tươi. Vỏ cây sẽ cạo bỏ vỏ thô và gai ở bên ngoài, thái nhỏ và đem sấy/ phơi khô rồi dùng dần.

3. Tính vị, quy kinh, bảo quản

Tính vị: 

• Vỏ cây gạo có vị đắng, tính mát.
• Hoa cây bông gòn có vị chát đắng, hơi ngọt, tính mát.
• Rễ cây có vị đắng, tính mát.

Quy kinh: Chưa có nghiên cứu.

Bảo quản: Bảo quản ở nơi khô ráo và thoáng mát.

4. Thành phần hoá học

• Hạt cây bông gòn chứa chất béo đặc (20 – 26%), stearin.
• Vỏ cây chứa nhiều chất nhầy.
• Rễ chứa galactose, arabinose, tannin, cephaclin, chất béo, protein, semul đỏ,…
• Toàn thân cây chứa đường, nhiều nguyên tố vi lượng, pectin tannin, nhựa,…

Tác dụng dược lý

1. Theo đông y

Hoa cây bông gòn có tác dụng tiêu viêm, sát khuẩn, giải độc và thông huyết. Chủ yếu dùng để trị các bệnh ngoài da, kiết lỵ, ỉa chảy.

Vỏ cây gạo có tác dụng tiêu sưng, lợi tiểu và gây nôn. Chúng được dùng chủ yếu để bó xương gãy, cầm máu vết thương, trị tiểu tiện khó và bệnh lậu.

2. Theo dược lý hiện đại

Chưa có nghiên cứu

Bài thuốc chữa bệnh ngoài da bằng cây bông gòn

1. Bài thuốc trị mụn nhọt sưng tấy

Nếu bị mụn nhọt, hãy lấy vài bông hoa gạo tươi rửa sạch, để ráo rồi giã nát, đắp vào chỗ bị đau. Mỗi ngày thực hiện 1 – 2 lần. Thực hiện liên tục cho đến khi da lành hẳn.

2. Chữa sưng nề sau khi chấn thương

• Cách thứ nhất: Lấy rễ cây bông gòn rửa sạch, sao vàng hạ thổ, ngâm với rượu rồi dùng rượu xoa bên ngoài. Ngoài ra, người bệnh cũng có thể giã nát rễ cây với rượu rồi đắp lên vùng da tổn thương.
• Cách thứ hai: Lấy 100gr vỏ cây gạo rửa sạch, giã nát, cho thêm giấm vào bắc lên chảo sao cho nóng rồi chườm lên chỗ bị đau.

3. Chữa đau gối và đau lưng mãn tính

Nếu bị đau gối, đau lưng chỉ cần lấy 60gr rễ cây gạo rửa sạch, sắc với 500ml nước. Đun đến khi nước cạn còn ½ thì tắt bếp. Chia nước thuốc thành 2 phần uống trong ngày. Thực hiện liên tục trong 10 ngày sẽ có kết quả.

4. Bài thuốc chữa bong gân nhẹ

• Nguyên liệu: Vỏ cây bông gòn tươi, rau má tươi, vòi voi tươi (liều lượng bằng nhau).
• Thực hiện: Các vị thuốc rửa sạch, giá nát sau đó đắp lên chỗ sưng đau.

5. Bài thuốc đắp trị đau cơ

• Nguyên liệu: Vỏ cây gạo, lá xoan, cúc tần, ngải cứu (mỗi loại 30gr); lá bưởi bung (50gr); lòng trắng trứng (1 quả).
• Thực hiện: Các vị thuốc rửa sạch, thái nhỏ, rồi giã nát và thêm đồng tiện vào trộn đều, đắp vào nơi đau nhức.

6. Trị đau mỏi do phong tê thấp

• Nguyên liệu: Vỏ cây bông gòn, dây đau xương, thân cây bọt ếch (mỗi loại 1kg); vỏ cây lá đắng (2kg).
• Thực hiện: Các dược liệu thái nhỏ, phơi khô sau đó sắc với nước cho thành cao lỏng (khoảng  200ml). Sau đó thêm vào 100ml siro và 200ml rượu vào, hòa đều. Mỗi lần dùng 25ml, ngày dùng 2 lần.

7. Trị viêm sưng, đau nhức phần mềm sau khi chấn thương

• Nguyên liệu: Vỏ thân cây gạo, củ nghệ vàng già (mỗi loại 100gr).
• Thực hiện: Vỏ ngoài cây gạo cạo sạch, giã nát với nghệ. Cho rượu, giấm thanh vào sao nóng sau đó đắp lên nơi bị đau nhức.

8. Bài thuốc trị bỏng

Nếu bị bỏng, hãy lấy hoa gạo tươi, rửa sạch, giã nát rồi trộn với nước cốt dầu gấc (tỉ lệ 1:1). Sau đó, dùng hỗn hợp thoa lên chỗ bị bỏng sẽ giúp giảm đau rát hiệu quả.

9. Trị đau nhức chân răng

Lấy 15 – 20gr vỏ cây bông gòn sắc nước rồi ngậm trong miệng. Sau đó nước nhổ ra. Mỗi ngày thực hiện 2 – 3 lần.

10. Trị mụn ở tuổi dậy thì

• Nguyên liệu: Cây bông gòn, mía lau (mỗi loại 500gr); bí đao (1kg); rau má (300gr).
• Thực hiện: Các dược liệu rửa sạch, băm nhỏ, sao vào hạ thổ rồi cho vào ấm sắc với 2 lít nước. Đến khi nước cạn còn ½ thì tắt bếp. Lọc bỏ nước rồi cho thêm 1 lít nước vào đun. Đến khi nước cạn ½ thì chắt nước, cho lẫn với nước đầu.  Thêm 5gr nước cốt gừng tươi rồi bảo quản trong tủ lạnh uống hàng ngày.

Bài thuốc chữa bệnh về đường tiêu hoá

1. Bài thuốc trị chứng kiết lỵ, tiêu chảy

Nếu bị tiêu chảy, kiết lỵ, hãy lấy 20 – 30gr cây bông gòn sao vàng sắc nước uống. Mỗi ngày uống một thang.

2. Trị chứng rối loạn tiêu hóa do ăn đồ lạnh, sống

• Cách thứ nhất:  Lấy 30gr cây bông gòn sắc với 550ml nước. Đun đến khi nước cạn còn 200ml thì tắt bếp. Chia nước thuốc thành 3 phần uống trong ngày.
• Cách thứ hai: Lấy 15gr mỗi loại hoa gạo, cỏ seo gà, kim ngân hoa sắc với 550ml nước. Đun đến khi nước cạn còn 200ml thì tắt bếp. Chia nước thuốc thành 3 phần uống trong ngày.

3. Trị đau dạ dày, viêm loét dạ dày

khi bị viêm loét dạ dày, hãy lấy 30gr bông gạo kết hợp 6gr rễ lưỡng phù trầm sắc nước uống. Thực hiện liên tục trong 3 – 4 tuần sẽ có hiệu quả rất tốt.

4. Bài thuốc trị bệnh trĩ xuất huyết

Nếu bị trĩ, hãy lấy 20gr bông gòn cùng 15gr hòe hoa và 10gr quyết bá sắc nước uống.  Thực hiện mỗi ngày một thang.

5. Trị chứng tiểu tiện không thông

• Nguyên liệu: Nhựa cây bông gòn (10gr); hạ khô thảo, dây kim ngân (mỗi loại 20gr).
• Thực hiện: Cho các vị thuốc vào sắc với 750ml nước. Đến khi nước cạn chỉ còn 300ml thì tắt bếp. Chia nước thuốc thành 3 phần uống trong ngày.

6. Giúp thông tiện, làm mát người, thích hợp với người mắc bệnh lậu

Người bệnh lậu muốn thông tiện hãy lấy 4 – 10gr nhựa cây bông gòn đem sắc nước uống. Mỗi ngày thực hiện một lần.

7. Trị táo bón

Nếu bị táo bón, bạn chỉ cần lấy 10 – 20gr lá bông gòn tươi rửa sạch, vò nát đun với lượng nước vừa đủ và uống. Thực hiện liên tục trong vài ngày sẽ có kết quả.

Bài thuốc chữa bệnh nội tiết, nóng gan, kinh nguyệt của phụ nữ

1. Phụ nữ thân nhiệt nóng, gan nóng gây tiểu vàng

• Nguyên liệu: Cây bông gòn, mía lau (mỗi loại 500gr); bí đao (1kg); rau má (300gr).
• Thực hiện: Các dược liệu rửa sạch, băm nhỏ, sao vào hạ thổ rồi cho vào ấm sắc với 2 lít nước. Đến khi nước cạn còn ½ thì tắt bếp. Lọc bỏ nước rồi cho thêm 1 lít nước vào đun. Đến khi nước cạn ½ thì chắt nước, cho lẫn với nước đầu.  Thêm 5gr nước cốt gừng tươi rồi bảo quản trong tủ lạnh uống hàng ngày.

2. Chữa rong kinh, thiếu máu

Nếu bị rong kinh, thiếu máu, hãy lấy 30 – 50gr cây bông gòn đã sao khô sắc với 500ml nước. Khi nào nước cạn còn 100ml thì  chắt riêng nước. Cho thêm 200ml nước vào đun tiếp, đến khi nước cạn còn 50ml lại chắt nước ra. Trộn hai nước với nhau, chia thành 5 phần uống trong ngày. Thực hiện liên tục từ 5 – 7 ngày.

3. Trị sưng đau vú sau khi sinh

Sau sinh bị sưng vú, hãy lấy 20gr vỏ của thân cây bông gòn sắc nước uống. Thực hiện trong 3 – 5 ngày liên tục sẽ có kết quả.

4. Bài thuốc giúp lợi sữa

Lấy 10 – 20gr hạt của cây gạo sắc nước uống. Mỗi ngày một thang sẽ giúp lợi sữa cho người mới sinh.

Bài thuốc chữa ho, viêm họng

1. Trị ho có đờm do phế nhiệt

• Nguyên liệu:  Hoa gạo, diếp cá (mỗi loại 15gr);  tang bạch bì (10gr).
• Thực hiện: Cho các nguyên liệu vào đun với 750ml nước, đến khi nước còn ⅓ thì tắt bếp. Chia nước thuốc thành 2 phần uống trong ngày. Thực hiện liên tục trong 5 ngày sẽ có kết quả.

2. Viêm họng ho khan kèm đờm trắng

• Nguyên liệu: Cây bông gòn, mía lau (mỗi loại 500gr); bí đao (1kg); rau má (300gr).
• Thực hiện: Các dược liệu rửa sạch, băm nhỏ, sao vào hạ thổ rồi cho vào ấm sắc với 2 lít nước. Đến khi nước cạn còn ½ thì tắt bếp. Lọc bỏ nước rồi cho thêm 1 lít nước vào đun. Đến khi nước cạn ½ thì chắt nước, cho lẫn với nước đầu.  Thêm 5gr nước cốt gừng tươi rồi bảo quản trong tủ lạnh uống hàng ngày.

3. Trị ho ra máu, nôn ra máu

Nếu bị ho ra máu thì hãy lấy 1 – 3gr nhựa cây gạo sắc nước uống hàng ngày.

4. Trị viêm khí phế quản cấp tính

Khi bị viêm phế quản, hoặc viêm khí quản cấp tính, hãy lấy 30gr rễ cây bông gòn sắc nước uống. Thực hiện trong nhiều ngày liên tục.

5. Trị chứng sốt cao vào mùa hè ở trẻ nhỏ

Khi trẻ bị sốt, hãy lấy 6gr cây gạo sắc kỹ, cho thêm ít đường phèn và chia thành nhiều lần cho trẻ uống trong ngày.

Một số bài thuốc khác từ cây bông gòn

1. Trị suy nhược cơ thể do lao động nặng nhọc

Nếu bị suy nhược cơ thể, hãy lấy 500gr mỗi loại bông gạo và bí đao, sao vàng hạ thổ rồi sắc với 1 lít nước. Khi nào nước cạn còn 800ml thì tắt bếp, chia nước thuốc thành 4 lần uống trong ngày.

2. Trị quai bị

Nếu bị quai bị, hãy lấy 15gr hoa gạo sắc nước uống. Đồng thời, giã nát bông gạo đắp ở ngoài, mỗi ngày một lần.

3. Bài thuốc chữa ngứa vùng hậu môn – sinh dục

Nếu bị ngứa vùng hậu môn, hãy lấy vỏ của cây gạo rồi sắc lấy nước rửa. Mỗi ngày thực hiện một lần.

4. Bài thuốc giúp bổ máu, lưu thông khí huyết

Lấy 15 – 20gr hoa gạo khô đun với 1 lít nước uống hàng ngày sẽ có tác dụng bổ huyết, lưu thông tuần hoàn máu.

5. Trị chứng yếu sinh lý và liệt dương ở nam giới

Nam giới bị yếu sinh lý, liệt dương, hãy dùng 1kg rễ cây bông gòn khô ngâm với 3 lít rượu trắng trong 1 tháng. Sau đó, mỗi ngày uống 2 – 3 ly nhỏ chia làm 2 – 3 lần.

Một số lưu ý khi sử dụng cây bông gòn trong việc chữa trị

Cây bông gòn được sử dụng trong nhiều bài thuốc chữa bệnh. Tuy nhiên, để việc dùng cây chữa bệnh đạt hiệu quả cao, người bệnh cần lưu ý:

• Không dùng cây bông gạo chữa bệnh cho người bị tiểu đường, người bị huyết áp thấp, huyết áp cao.
• Phụ nữ có thai cũng không nên dùng cây này.
• Nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.