Cây bưởi bung (cơm rượu, cát bối) và 9 bài thuốc chữa dạ dày, ho, cảm cúm, mụn nhọt, xương khớp

Cây bưởi bung hay còn gọi là cơm rượu hay cát bối từ lâu đã được dùng là vị thuốc quý hiếm trong đông y. Từ lâu dân gian đã dùng bưởi bung để chữa một số bệnh như dạ dày, đau nhức xương khớp, bệnh tiêu hóa, ho, trừ đờm,..

• Tên gọi khác: Cơm rượu, Cát bối, Co dọng dạnh, Bái bài, Cát bối, Mác thao sang (dân tộc Tày).
• Tên khoa học: Glycosmis Citrifolia (Willd) Lindl.
• Họ: Cam – Rutaceae.

Thông tin, mô tả cây bưởi bung

1. Đặc điểm thực vật

Cây nhỡ cao tới 6,5m. Thân to 2-3cm; cành non có lông màu sét. Lá đa dạng, thường do một lá chét, ít khi 4-5, thon dài đến 7-20cm, rộng 1,5-6cm, không lông, màu lục ôliu lúc khô, gân phụ 14-15 cặp. Chuỳ hẹp ở nách lá, ít nhánh, dài 3-4m, có khi hoa xếp nhóm 2-3 cái, màu trắng, xanh hay vàng vàng, thơm; cánh hoa không lông; nhị 10. Quả dạng trứng cao đến 1cm, màu trắng, hồng, vàng hay da cam. Hoa tháng 6 và mùa thu.

2. Phân bố, bộ phận dùng, thu hái, chế biến

• Phân bố: Loài phân bố ở Thái Lan, Malaixia, Inđônêxia, Nam Trung Quốc, Philippin. Ở nước ta, cây mọc trong các savan cây gỗ ở Hòa Bình và nhiều nơi khác. Có thể thu hái rễ, lá quanh năm, rửa sạch, thái nhỏ, phơi khô.
• Bộ phận dùng: Rễ và lá – Radix et Folium Glycosmis
• Thu hái: Thu hái lá và rễ cây Bưởi bung quanh năm.
• Chế biến: Đem những phần lá và rễ cây bưởi bung rửa sạch bằng nước để loại bỏ lớp đất cát, bụi bẩn và vi khuẩn. Sau đó thái nhỏ rồi đem phơi khô và sử dụng dần.

3. Tính vị, quy kinh, bảo quản

• Tính vị: Rễ có vị cay, lá có vị hơi ngọt, tính ấm, có tác dụng giải cảm, trừ đờm, chống ho, kích thích tiêu hoá, tán huyết ứ.
• Quy kinh: Chưa có báo cáo
• Bảo quản: Bảo quản nơi thoáng mát, nhiệt độ phòng, tránh tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng bao bì. Tốt nhất nên bảo quản thuốc trong bọc kín và đậy kín bao bì sau mỗi lần sử dụng, tránh ẩm mốc.

4. Thành phần hóa học

Trong cành và lá có chứa tinh dầu, mùi thơm dễ chịu.

Gần đây người ta đã phân tích thấy trong bưởi bung có các ancaloìt mang tên dictamin độ chảy 132°, skimmiamin độ chảy 175°, kokusaginìn độ chảy 168°, noracromyxin độ chảy 198-200°, arborin độ chảy 150-152°, arborinin độ chảy 175°, glycorin độ chảy 145-147°, glycosmìnin độ chảy 249°.

Ngoài ra còn chất glycosmin là chất veratroylsalixin có trong lá non và nụ hoa với hàm lượng 0,2%. Cấu trúc của những chất đó rất gần nhau và đã được xác định như sau: Mới đây từ bưởi bung người ta còn chiết được một chất glycozolin, dẫn chất từ carbazol.

Tác dụng dược lý của cây cơm rượu

Theo nghiên cứu dược lý hiện đại:

Bưởi bung được xem như vị thuốc kháng sinh, có tác dụng kháng các loại vi khuẩn khi thí nghiệm trong ống nghiệm như vi khuẩn Streptococcus, Staphyllococcus 209P và Bacillus subtilis. Giới dược lý hiện đại cấy vào trong ống nghiệm một vài vi khuẩn cùng với tinh chất bưởi bung, kết quả đạt được là những vi khuẩn ấy bị tiêu diệt hoàn toàn.

Theo Y học cổ truyền:

Bưởi bung có tác dụng giải cảm, chống ho, trừ đờm, tán huyết ứ, kích thích tiêu hóa. Do đó, bưởi bung được chỉ định cho các đối tượng sau:

• Ho thông thường, ho có đờm
• Cảm cúm, cảm lạnh
• Có vấn đề về đường tiêu hóa: đau dạ dày, đầy hơi, trướng bụng, ăn không tiêu,…
• Đau thoát vị

Cây bưởi bung chữa ho, cảm cúm

1. Bài thuốc từ Bưởi bung trị cảm cúm từ bưởi bung

Dùng một nắm lá Bưởi bung (khoảng 20 gram) đem rửa sạch để loại bỏ bụi bẩn và vi khuẩn. Cho những phần lá đã rửa sạch vào nồi cùng với một lượng nước vừa đủ, sắc để lấy nước dùng. Chia phần nước thành 3 phần uống mỗi ngày. Nên dùng thuốc khi còn ấm.

2. Bài thuốc từ cát bối điều trị ho thông thường, hạ sốt, trị đau bụng, ăn uống không tiêu:

Dùng 8 – 15 quả Bưởi bung và một nắm lá khô Bưởi bung rửa sạch rồi đem sắc cùng với một lượng nước phù hợp. Mỗi lần sử dụng 10ml, mỗi ngày uống hai lần. Thời gian sử dụng khoảng 15 ngày.

Cơm rượu chữa đau nhức xương khớp

1. Bài thuốc từ co dọng dạnh trị bệnh phong thấp, đau nhức xương khớp, đau nhức cơ thể

Dùng rễ Bưởi bung, rễ Cỏ xước, rễ Cốt khí, rễ Hoàng lực, rễ Động lực, củ Kim cương, Dây đau xương, Hoa kinh giới mỗi vị 20 gram. Rửa sạch các nguyên liệu trên rồi cho vào trong nồi sắc cùng năm chén nước, sắc cô đặc còn hai chén nước. Mỗi lần sử dụng 40ml, uống mỗi ngày hai lần. Sử dụng thuốc 5 ngày liên tục.

2. Bưởi bung chữa đau lưng, nhức mỏi gối

Dùng 25gram rễ Bưởi bung; rễ Quýt gai và Cỏ xước mỗi vị 15gram cùng với Huyết đằng, Tỳ giải và Cẩm tích mỗi vị 10 gram. Đem các nguyên liệu trên cho vào ấm và sắc cùng với một lượng nước phù hợp. Mỗi ngày sử dụng một thang thuốc trên. Chia phần nước sắc được thành 3 lần uống mỗi ngày. Nên dùng thuốc khi thuốc còn nóng.

Điều trị mụn nhọt từ cây bưởi bung

1. Bài thuốc từ cây bưởi bung chữa mụn nhọt bị rò mủ lâu ngày không khỏi

Dùng 20gram lá Bưởi bung cùng với lá Chanh và Tinh tu mỗi vị 10 gram. Đem các nguyên liệu rửa sạch bằng nước rồi đem phơi hoặc sấy khô. Sau đó đem tán nhỏ rồi nghiền nát thành bột mịn. Mỗi lần sử dụng một ít đắp lên vết thương bị mụn nhọt.

2. Bài thuốc từ Bưởi bung chữa mụn, thối loét để lâu ngày

Dùng lá Bưởi bung, lá Thổ phục linh, lá Ổi mỗi vị một nắm (với liều lượng bằng nhau). Đem ba loại lá vừa chuẩn bị rửa sạch bằng nước để loại bỏ bụi bẩn rồi cắt thành từng đoạn nhỏ. Hái một đoạn lá chuối, rửa sạch rồi đem hơ trên than cho nóng và mềm ra. Sau đó đem gói các vị thuốc trên, rồi đem chườm lên vết thương đến khi nguội hẳn. Lưu ý, chườm nhẹ nhàng để thuốc thấm sâu vào trong lớp bì.

3. Mụn ở gà ở bẹn nách, thối loét để lâu ngày

Hái lá bưởi bung, lá ổi, lá thổ phục linh mỗi thứ 1 nắm, lượng bằng nhau. Đem rửa sạch, cắt nhỏ. Hái 1 lá chuối nóng, hơ lên than cho mềm, gói các vị thuốc trên lại (có thể châm vài lỗ nhỏ), đặt lên vết thương để thuốc thấm dần vào mụn sẽ khắc phục tình trạng trên hiệu quả.

Bưởi bung chữa chứng kém ăn, ăn không ngon

1. Bài thuốc chữa chứng kém ăn, ăn không ngon, vàng da ở phụ nữ sau khi sinh

Dùng 10gram lá Bưởi bung, đem rửa sạch bụi bẩn rồi đem đi sao vàng. Sau đó cho vào nồi cùng với 400 ml nước sắc cô đặc còn khoảng 250 ml nước để dùng. Mỗi ngày sử dụng hai lần.

2. Bài thuốc chữa kén ăn, ăn không ngon, đầy bụng, bụng trướng gây khó chịu

Dùng 15 – 20gram quả Bưởi bung cùng với 7gram Vỏ quýt (Trần bì). Đem hai dược liệu trên rửa sạch với nước rồi đem sắc cùng với một ít nước. Dùng thuốc đẻ thay nước lọc mỗi ngày.

Bài thuốc chữa viêm loét dạ dày, viêm loét tá tràng từ bưởi bung

Dùng lá Bưởi bung, Lá khôi và Dạ cẩm mỗi vị 12gram cùng với 6gram Cam thảo dây. Đem sắc cùng với một ít nước, sắc đến cô đặc. Mỗi ngày sử dụng một thang thuốc. Kiên trù sử dụng thuốc đến khi bệnh tình dứt hẳn.

Lưu ý khi dùng bưởi bung chữa bệnh

Những đối tượng dưới đây không được sử dụng các bài thuốc từ Bưởi bung để trị bệnh:

• Đối tượng dị ứng hoặc quá mẫn cảm với một số thành phần có trong dược liệu
• Phụ nữ mang thai hoặc có dấu hiệu đang mang thai.

Cây Bưởi bung là loại thuốc nam quý mang đến nhiều công dụng chữa bệnh như trừ đờm, chống ho, trị cảm, tán huyết, kích thích đường tiêu hóa. Tuy nhiên, người bệnh không tự ý sử dụng những bài thuốc từ Bưởi bung khi chưa có chỉ định từ bác sĩ hoặc lương y.

Xem thêm: Lá trầu không với 41 bài thuốc chữa các bệnh da liễu, xương khớp, bệnh đường tiêu hóa, bệnh phụ khoa, bệnh viêm phế quản, ho, cảm, sốt, đau đầu…