Cây đòn gánh (dây gân) và 9 bài thuốc chữa bỏng, mụn nhọt, đau nhức xương khớp, bầm tím, bong gân hiệu quả

Cây đòn gánh hay còn gọi dây đòn gánh, dây gân, dây đòn kẻ trộm. Cây có vị chua, tính mát tác dụng lương huyết, giải độc, hoạt lạc. Từ lâu, cây đã được dùng chữa bỏng, mụn nhọt, xương khớp.

Tên gọi khác: Dây đòn gánh, Dây đòn kẻ trộm, Dây con kiến, Dây râu rồng, Đơn tai mèo, Hạ quả đằng, Seng thanh (người Mường)

Tên khoa học: Gouania leptostachya DC. var. tonkinensis Pit

Họ: Táo ta (Rhamnaceae)

Thông tin, mô tả cây đòn gánh

1. Mô tả thực vật

Cây leo dài; cành non nhẵn, màu nâu sau đó xám nhạt. Lá hình bầu dục, như hình tim ở gốc, có mũi nhọn ở đầu, mép khía răng, nhẵn, gân mảnh nổi rõ ở mặt dưới; lá kèm rất dễ rụng; cuống lá hơi có khía rãnh ở mặt trên. Hoa tập trung thành chuỳ thưa ở nách lá hay đầu cành, cao 25cm. Hoa đơn tính, rộng 2-3mm; cánh hoa 1mm, màu trắng; nhị 5; bầu 3 ô. Quả khô có 3 cánh mềm, rộng 10-12mm, nâu bóng. Hoa tháng 7-9, quả tháng 9-12.

2. Phân bố, bộ phận dùng, thu hái, chế biến

Phân bố: Cây mọc ở ven rừng, ven khe suối, đồi trọc, bãi hoang ở nhiều nơi thuộc các tỉnh Lạng Sơn, Hà Bắc, Bắc Thái, Hoà Bình, Yên Bái vào tới tận Đồng nai, Bà Rịa.

Bộ phận dùng: Lá, dây – Folium et Caulis Gouaniae Leptostachyae.

Thu hái: Lá dây thu hái quanh năm

Chế biến: Dùng tươi hay phơi khô dùng dần.

3. Tính vị, quy kinh, bảo quản

Tính vị: Dây lá vị chua, se, tính mát;

Quy kinh: Chưa có nghiên cứu

Bảo quản: Nơi khô ráo, thoáng mát

4. Thành phần hoá học

Lá đắng do có alcaloid, vỏ và lá đều chứa saponin.

Tác dụng dược lý của cây đòn gánh

• Cây đòn gánh có tác dụng lương huyết giải độc, thư cân hoạt lạc.
• Nhân dân thường dùng cây này giã nhỏ thêm ít rượu xoa bóp vào những nơi sưng tấy đau nhức do bị đòn, ngã bị thương sưng tấy (tên đòn kẻ trộm hay dây đòn gánh là vì kẻ trộm bị đánh hay khi bị đánh bằng đòn gánh mà bị sưng đau thì dùng cây này chữa). Thường dùng ngoài không kể liều lượng. Có khi vừa xoa bóp bên ngoài, vừa ngâm rượu uống.
• Còn dùng chữa bỏng, kinh nguyệt không đều.

Bài thuốc trị sốt, cảm từ cây đòn gánh

1. Bài thuốc từ dây gân trị sốt cao do cảm cúm và viêm họng

Chuẩn bị: Lá dây gân tươi 16g.

Thực hiện: Giã nát rồi đắp vào lòng bàn tay và trán để hạ thân nhiệt.

2. Bài thuốc chữa chứng cảm gió từ đơn tai mèo

Chuẩn bị: Dây gân 8 – 16g.

Thực hiện: Sắc với 2 bát nước còn lại nửa bát, đem uống sau khi ăn trưa. Thực hiện bài thuốc trong vòng 2 ngày và dùng ăn với cháo ngải cứu/ tía tô để giải cảm.

3. Bài thuốc chữa bệnh sốt rét từ dây đòn kẻ trộm

Chuẩn bị: Dạ giao đằng 10g, thảo quả 10g, cây chó đẻ 8g, thường sơn 12g, lá mãng cầu tươi 10g, ô mai 4g, binh lang (hạt cau) 4g và dây cóc 4g.

Thực hiện: Đem sắc lấy nước và dùng uống trước khi lên cơn khoảng 2 giờ.

Bài thuốc trị đau nhức, chấn thương, xương khớp từ dây gân

1. Bài thuốc từ dây con kiến chữa chấn thương gây tụ máu, sưng tấy và đau nhức

Chuẩn bị: Lá và thân dây gân.

Thực hiện: Đem rửa sạch, để ráo rồi giã nhỏ, chế thêm rượu ở nồng độ cao vào rồi đắp lên vết thương. Tuy nhiên không áp dụng mẹo chữa này đối với chấn thương có hở da và chảy máu.

2. Bài thuốc trị va đập và ngã khiến người đau ê ẩm

Chuẩn bị: Lá và thân dây gân 16g.

Thực hiện: Sắc với 400ml nước, sau đó chắt lấy nước hòa vào 1 ít rượu và chia thành 3 lần uống. Áp dụng bài thuốc liên tục trong vòng 3 ngày.

3. Rượu cây đòn gánh trị đau nhức xương khớp

Chuẩn bị: Dây gân tươi (bỏ lá).

Thực hiện: Đem cắt ngắn, phơi khô rồi sao vàng hạ thổ. Cứ 1kg dược liệu thì dùng 3 lít rượu, đem ngâm trong vòng 30 ngày là dùng được. Có thể dùng uống hoặc xoa bóp ngoài da để giảm đau nhức xương khớp.

4. Bài thuốc chữa ứ huyết và sưng tấy do va đập và té ngã từ hạ quả đằng

Chuẩn bị: Lá dây đòn gánh, lá xuyên tiêu và lá bạc thau tươi mỗi vị 30g.

Thực hiện: Giã nát rồi cho vào chảo đảo với 1 ít rượu cho nóng, sau đó đắp lên chỗ sưng đau. Thực hiện ngày 1 lần cho đến khi khỏi.

5. Bài thuốc chữa đau nhức xương khớp và bong gân

Chuẩn bị: Lá dây gân 10g, lá bạc thau 8g và lá náng 10g.

Thực hiện: Đem giã nát rồi đắp lên chỗ đau nhức và cố định lại bằng băng.

Cây đòn gánh trị bỏng nước sôi nhẹ

Chuẩn bị: Lá và thân của dây gân.

Thực hiện: Giã nát và thêm ít nước sôi để nguội vào ngâm trong một lúc. Sau đó chiết lấy dịch thoa lên vết bỏng liên tục để làm dịu da và giảm đau.

Những điều cần lưu ý khi sử dụng dây gân chữa bệnh

• Không dùng cho phụ nữ mang thai.
• Dây gân có thể tương tác với một số loại thuốc Tây y, vì vậy cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng phối hợp.

Trên đây là những thông tin về dược liệu cây đòn gánh và các bài thuốc chữa bệnh. Tuy nhiên, những bài thuốc trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo. Do đó, bạn đọc vui lòng tham khảo ý kiến của thầy thuốc trước khi sử dụng vị thuốc này.