Cây thị và 2 bài thuốc chữa giun kim, trung không tiện hiệu quả

Quả thị thơm chắc hẳn là ai cũng biết. Tuy nhiên, không nhiều người biết về công dụng chữa bệnh của cây thị và quả thị. Dân gian thường dùng cây thị chữa giun kim, trung không tiện.

Tên gọi khác: Thị muộn

Tên khoa học: Diospyros decandra Lour

Họ: Thị (Ebenaceae)

Thông tin, mô tả cây thị

1. Đặc điểm thực vật

Thị là một cây gỗ cao tới 5-6m. lá mọc so le, phiến lá hình trứng thuôn, dài 5-8c, rộng 2-4cm, cuống dài 6-9mm, có phủ lông. Hoa đa tính hợp thành xim, màu trắng. đài hợp ở gốc 4 răng, cả hai mặt đều có lông. Tràng hợp, 4 răng, nhị 8-14. Nhuỵ có 2 vòi. Quả tròn hơi dẹt, đường kính 3-5cm, có 6- 8 ngăn, khi chín màu vàng, mang đài tồn tại. hạt cứng dẹt, dài 3cm, phôi sừng. mùi thơm hay khó chịu tuỳ theo người thích hay không

2. Phân bố, bộ phận dùng, thu hái, chế biến

Phân bố: Được trồng ở khắp nơi ở Việt nam, chủ yếu để lấy quả ăn.

Bộ phận dùng: Lá, quả

Thu hái: Quả hái về vào các tháng 8-9.

Chế biến: Dùng lá tươi hay phơi khô.

3. Tính vị, quy kinh, bảo quản

Tính vị, quy kinh: Chưa có nghiên cứu

Bảo quản: Nơi khô ráo, thoáng mát

4. Thành phần hóa học

Vỏ quả chứa một ít tình dầu mùi gần giống mùi ête amyl valerianic.

Thịt quả thị: Theo kết quả phân tích của Peirier (1932) có 86,20% nước; 0,16% chất béo; 0,67% chất protit; 12% gluxìt; 0,33% tanin; 0,47% xenluloza; 0,50% tro.

Tanin trong thị thuộc loại tanin pyrocatechic, khi bị ôxy hóa thì cho chất màu đỏ nâu.

Peirier cho đó là hoạt chất chính.

Lá chưa có tài liệu nghiên cứu.

Tác dụng dược lý của cây thị

Năm 1932, dựa trên kinh nghiệm nhân dân cho trẻ con ăn quả thị vào sáng sớm lúc đói thì thấy có khi ra giun, Peirier có thí nghiệm xem tác dụng của thịt quả thị phơi khô trên giun đất. Dùng 20g bột thịt quả thị phơi khô tán nhỏ, chiết bằng 200ml nước. Với liều 5ml, giun bị tê liệt hoàn toàn sau 8 giờ, với liều l0ml, giun chết sau 4 giờ, với liều 15ml giun chết sau 1 giờ.

Năm 1961-1962, dựa trên kinh nghiệm của nhân dân dùng lá thị gây trung tiện và căn cứ vào việc lá thị đã dùng trên lâm sàng ở bệnh viện Phú Thọ điều trị có kết quả để gây trung tiện sau khi mổ, Lưu Văn Dung ở Khoa dược lý Trường sĩ quan quân y đã nghiên cứu tác dụng dược lý và độc tính của lá thị, kết quả đầu tiên như sau:

• Tác dụng trên ruột: Bằng phương pháp mổ bụng, bộc lộ ruột để quan sát sự co bóp ruột bằng mắt thường với liều 2-3-5ml nước sắc lá thị 20-100% tiêm vào tĩnh mạch vành tai của thỏ thì thấy ruột tăng co bóp, nhất là ở trực tràng có hiện tượng căng phồng lên, nhu động đều và tống phân ra ngoài. Trên ruột thỏ cô lập theo phương pháp Magnus, 5-8-10 giọt nước sắc lá thị 100% nhỏ vào dung dịch Tyrod nuôi đoạn ruột cô lập làm tăng co bóp của ruột non cả về tần số lẫn biên độ. Nếu tiêm 2-3-5ml nước sắc lá thị 100% trên lkg thể trọng vào tĩnh mạch vành tai của thỏ thì cả tá tràng và trực tràng đều co bóp rất mạnh, so với tác dụng trên ruột non cô lập và tại chỗ thì tác dụng trên trực tràng mạnh hơn cả về tần số lẫn biên độ, tác dụng cũng rõ rệt và lâu dài hơn. So sánh với tác dụng cùa Syntostigmin thì thấy rất giống.
• Tác dụng trên cơ vận của bộ xương: Dùng cơ năng chân ếch cô lập và phương pháp Claude Bernard trên cơ thể toàn vẹn thì đều thấy lá thị đã làm cho cơ phản ứng nhậy hơn đối với các kích thích điện trực tiếp trên cơ và dây thần kinh hông ếch. Tác dụng này cũng giống tác dụng của prostigmin.
• Những tác dụng khác: Liều nhỏ làm tăng biên độ tim, liều cao làm yếu tim, loạn nhịp và đình tim.
• Làm giãn mạch. Liều nhỏ ít ảnh hưởng tới huyết áp nhưng liều cao gây hạ huyết áp. Hô hấp hơi tăng cả về tần số lẫn biên độ.
• Độ độc: Dùng nước sắc 100% và 200% cho khỉ, thỏ, chuột lang, chuột nhắt trắng, ếch uống, tiêm dưới da, tĩnh mạch, túi bạch huyết đều thấy rất ít độc. So sánh liều độc tiêm tĩnh mạch đối với thỏ là 16g trên lkg thể trọng liều tim tĩnh mạch tác dụng là 2ml dung dịch 20% tức là 0,4g/lkg thì chỉ số điều trị là :

Các bài thuốc chữa bệnh từ cây thị

1. Cây thị chữa bệnh không trung tiện được sau khi mổ

Năm 1961, Bệnh viện Phú Thọ đã dùng nước sắc lá thị (l00g lá thị phơi khô, sắc với nước và lấy đúng 100ml), mỗi ngày cho uống 10-20-30ml, đồng thời lấy bông tẩm nước sắc này đắp vào rốn để.

Trong nhân dân, thường dùng lá thị phơi khô cho hút để gây đánh trung tiện, lá tươi giã đắp vào mụn nhọt cho chóng tan.

2. Trị được giun kim từ vỏ quả thị phơi khô

Vỏ quả thị phơi khô đốt thành than được dùng bôi lên các nơi phồng do con giời leo gây ra. Có khi người ta đốt vỏ quả thị thành than, trộn với than của cuống chiếu (chiếu trải giường nằm) và đinh hương tán nhỏ thổi vào các lỗ rò ở hậu môn.

Xem thêm: Cây ngành ngạnh (cây đỏ ngọn) và 7 bài thuốc chữa bệnh tiêu hóa, rối loạn giấc ngủ,  cảm sốt, bỏng, lỵ hiệu quả