Cây chỉ thiên (mai chỉ thiên cỏ lưỡi mèo, địa đảm đầu) và 11 tác dụng chữa mụn nhọt, chảy máu cam, viêm họng, viêm amidan hiệu quả

Cây chỉ thiên còn được gọi là cỏ lưỡi mèo là một loài cỏ mọc hoang với nhiều tác dụng chữa bệnh. Cây có vị đắng, tính mát tác dụng thanh nhiệt, giải độc, tán ứ. Từ lâu cây được dùng để chữa mụn nhọt, chảy máu cam, viêm nhức.

• Tên khác: Mai chỉ thiên, cỏ lưỡi mèo, địa đảm đầu, địa đảm thảo, khổ địa đảm.
• Tên khoa học: Elephantopus scaber L.
• Họ: Cúc (Asteraceae)

Thông tin về cây chỉ thiên

1. Mô tả cây

Chỉ thiên là loài cỏ mọc hoang, sống dai, thân cao chừng 20-50cm, nhiều cành, gần như không có lá, cả cây có lông. Lá gốc mọc thành hình hoa thị, sát đất. Phiến lá dài chừng 6-12cm, rộng 3-5cm, hình thìa, có lông trắng ở cả hai mặt, mép có răng cưa lượn sóng, phía dưới hẹp lại thành cuống rộng ôm vào thân. Lá ở thân nhỏ và hẹp hơn lá ở gốc. Hoa màu tím, mọc thành xim, có đầu giả. Quả hình thoi, có 10 cạnh lồi. Mùa hoa quả: tháng 1-8. Có thể thu hái quanh năm, dùng tươi hoặc phơi, sấy khô.

2. Phân bố, bộ phận dùng, thu hái và chế biến

• Phân bố: Cây chỉ thiên rất phổ biến ở Việt Nam , từ Nam đến Bắc. Thường mọc hoang ở ven đường cái hay ở những bãi cỏ khô. Còn mọc ở nhiều nước châu Á-miền Nam Trung Quốc, Malaixia, Philipin, Ằn Độ, Inđônêxya, Miến Điện, Thái Lan v.v..
• Bộ phận dùng: Cả cây
• Thu hái: Tháng 1 – 8. Có thể thu hái quanh năm.
• Chế biến: Có thể dùng tươi hoặc phơi, sấy khô.

3. Tính vị, quy kinh, bảo quản

• Tính vị: Cây Chỉ thiên có vị đắng, tính mát
• Quy kinh: Vào 3 kinh phế, tỳ và can.
• Bảo quản: Nơi khô ráo, thoáng mát

4. Thành phần hóa học

Ít thấy tài liệu nghiên cứu. Từ rễ chỉ thiên, người ta đã chiết được một tinh thể không màu có tính chất glucozit. Không có ancaloit. Hoạt chất chưa rõ.

Tác dụng dược lý của mai chỉ thiên

Theo Đông y, cây chỉ thiên có vị đắng, tính hàn, không có độc có tác dụng lợi tiểu, tiêu thủng, tiêu viêm, giải độc. Ngoài ra, còn có thể chữa cảm sốt, chảy máu mũi, đau mắt đỏ, bệnh vàng da, trị rắn cắn cùng một số tác dụng khác như:

• Cây chỉ thiên tác dụng điều trị viêm amidan, viêm họng, giúp tiêu đờm, tiêu viêm
• Cây chỉ thiên có tác dụng chữa cảm sốt do viêm họng
• Cây chỉ thiên có tác dụng điều trị viêm loét dạ dày mãn tính
• Cỏ chỉ thiên điều trị viêm mũi, chảy máu cam
• Cỏ chỉ thiên có tác dụng làm thuốc tẩy giun
• Cỏ lưỡi mèo có tác dụng điều trị chứng đau nhức xương khớp, phong tê thấp
• Cỏ chỉ thiên điều trị các bệnh ngoài da như bị nấm, mụn nhọt, lở loét
• Chữa bệnh vàng da, giảm sưng đau, giải độc do rắn cắn
• Chữa viêm loét miệng, lưỡi, giữ cho hơi thở luôn được thơm tho.

Cây chỉ thiên chữa mụn nhọt

1. Chữa mụn nhọt, đinh râu

Dùng lá tươi giã với giấm hoặc mẻ đắp (Sổ tay cây thuốc Việt Nam).

2. Chữa ung nhọt độc mọc ở dưới nách

Dùng toàn bộ cây chỉ thiên tươi, thêm chút muối và giấm, cùng giã nát đắp vào chỗ bị bệnh; nhọt đã mưng mủ vẫn chữa được (Y lâm tập yếu).

3. Chữa môi lở sưng đau

Dùng lá chỉ thiên tươi, rửa sạch, thêm chút muối, giã nhỏ, vắt lấy nước bôi hoặc đắp vào chỗ đau (Lãn Ông – Bách gia trân tàng).

Cỏ lưỡi mèo tiểu buốt, tiểu đục, bí tiểu

1. Địa đảm đầu chữa đái buốt, đái ra máu, sỏi, đái đục, nước tiểu lẫn chất nhầy

Dùng cây chỉ thiên, rễ bấn đỏ, rễ vậy trắng, rễ cỏ tranh, cỏ bấc, thịt ốc nhồi – mỗi thứ một nắm; sắc nước uống (Tuệ Tĩnh – Nam dược thần hiệu). Chú thích: Bấn đỏ còn gọi là “mò đỏ”, “vậy đỏ”, “xích đồng nam”; vậy trắng còn gọi là “bấn trắng”, “mò trắng”, “bạch đồng nữ”.

2. Chỉ thiên chữa bí đái

Dùng cây chỉ thiên tươi 20-30g, sắc nước uống (Phúc Kiến trung thảo dược).

3. Chỉ thiên trị nhiệt lâm (đái nhỏ giọt, niệu đạo nóng buốt, …)

Dùng toàn bộ cây chỉ thiên tươi 120g, thịt lợn nạc 150-200g, muối một chút; tất cả cho vào nồi, sắc lấy nước, bỏ bã, chia thành 4 lần uống trong ngày (Giang Tây dân gian thảo dược nghiệm phương).

Cây chỉ thiên chữa viêm họng, viêm amidan, viêm miệng lưỡi

1. Chữa viêm họng, viêm amiđan

Dùng chỉ thiên 10g khô, hãm với 300ml nước sôi trong nửa tiếng, chia ra uống trong ngày. Cũng có thể dùng lá tươi, nhai lẫn với chút muối, nuốt dần (Trung thảo dược tân y liệu pháp xử phương tập).

2. Điều trị miệng, lưỡi viêm loét

Dùng chỉ thiên 30g khô, sắc nước uống mỗi ngày 1 thang. Thử nghiệm điều trị 22 ca, 18 ca khỏi; trung bình sau 3 ngày khỏi bệnh, sau 3 tháng khám lại không thấy tái phát. Tác dụng phụ: Trong bụng có cảm giác hơi khó chịu; người già và trẻ nhỏ dùng phải thận trọng (Trung dược đại từ điển).

Cỏ lưỡi mèo chữa bệnh khác

1. Chữa vàng da (thể dương hoàng)

Dùng cây chỉ thiên tươi, nhổ liền cả rễ 100-150g, nấu với thịt lợn ăn, dùng liên tục 4-5 ngày (Lĩnh Nam thảo dược chí).

2. Trị cước khí

Dùng toàn bộ cây chỉ thiên tươi 30-60g, đậu phụ 60-120g; hầm lên ăn (Phúc Kiến dân gian thảo dược).

3. Điều trị mũi chảy máu

Dùng cây chỉ thiên tươi 20-30g, nấu với một lượng thích hợp gan lợn, ăn gan và uống nước thuốc, dùng liên tục 3-4 ngày (Lĩnh Nam thảo dược chí).

Cách phân biệt cây cỏ lưỡi mèo thật và giả

Nhiều người thường vẫn hay nhầm lẫn giữa cây chỉ thiên thật và cây chỉ thiên giả có tên là tiền hồ nam, thuộc họ cỏ roi ngựa. Loài cây này có hình dáng giống với cây chỉ thiên nhưng tính vị và tác dụng lại rất khác nhau. Cây tiền hồ nam có vị đắng, có tác dụng làm thuốc bổ, chữa ho và trừ giun.

Ngày nay, cây chỉ thiên thật giả lẫn lộn tràn lan trên thị trường, để tránh những nhầm lẫn mua phải hàng giả, hàng kém chất lượng. Khách hàng nên ưu tiên lựa chọn những cửa hàng có uy tín, chất lượng được nhiều người tin tưởng và mua hàng. Để tránh gặp phải các tác dụng phụ không mong muốn.

Lưu ý khi dùng chỉ thiên chữa bệnh

Cây chỉ thiên mang đến nhiều công dụng chữa bệnh. Tuy nhiên, với những người đang điều trị loét dạ dày nên ăn đúng bữa, không dùng chất kích thích, cay nóng, tránh làm nặng, thức khuya để mau khỏi bệnh.

Trên đây là những thông tin về cây chỉ thiên và tác dụng chữa bệnh của nó. Cây mang đến nhiều công dụng chữa bệnh nhưng đó chỉ là những bài thuốc dân gian, chưa có cơ sở khoa học cho nên không nên lạm dụng.

Xem thêm: Mướp (mướp ta) và 26 công dụng chữa bệnh về đường hô hấp (viêm mũi, ho, viêm phế quản, hen); bệnh phụ nữ (rối loạn kinh nguyệt, thông kinh, tắc tia sữa), nước ăn chân, mụn nhọt.