Cây bọ mẩy (đắng cay, bọ nẹt) và 11 bài thuốc chữa ho, cảm, sốt, viêm gan B, lỵ, rong huyết từ cây bọ mẩy

Cây bọ mẩy còn được gọi với các tên khác như cây bọ nẹt, cây đắng cay hay cây mẩy kỳ cáy. Đây là một trong những cây thuốc Nam quý có thể sử dụng chữa nhiều bệnh khác nhau. Từ lâu, dân gian ta đã dùng cây này chữa ho, cảm sốt, đau đầu, thậm chí là viêm gan B.

• Tên thường gọi: Đắng cay, Mẩy kỳ cáy, Thanh thảo tâm, Bọ nẹt,
• Tên khoa học: Clerodendron cyrtophyllum Turcz,
• Họ khoa học:Thuộc họ Cỏ roi ngựa (Verbenaceae).

Thông tin về cây bọ mẩy

1. Mô tả cây

Cây bụi hay cây nhỏ cao khoảng 1-1,5m có các cành màu xanh, lúc đầu phủ lông, về sau nhẵn. Lá mọc đối, hình bầu dục- mũi mác hay hình trứng thuôn, dài 6-15cm, rộng 2-5,7cm đầu nhọn và thường có mũi, gốc tròn và hơi nhọn: phiến lá thường nguyên, ít khi có răng, gân nổi rõ ở mặt dưới. Hoa màu trắng ít khi đỏ, hợp thành ngù, hoa ở đầu các cành phía ngọn cây: nhị thò ra ngoài và dài gần gấp đôi ống tràng. Quả hạnh hình trứng tròn, có đài. Mùa hoa ra vào tháng 6, tháng 8.

2. Phân bố, bố phận dùng, thu hái, chế biến

• Phân bố: Phân bổ ở Triều tiên, Trung Quốc, Việt Nam, Malaixia. Ở nước ta, thường gặp Bọ mẩy trên các đồi hoang vùng trung du
• Bộ phận dùng: Lá và rễ
• Thu hái và chế biến: Rễ và lá quanh năm. Rễ mang về rửa sạch, thái lát, phơi khô để dùng, lá dùng tươi hay sấy khô

3. Tính vị, quy kinh, bảo quản

• Tính vị: Đắng, tính mát.
• Quy kinh: Chưa có nghiên cứu
• Bảo quản: Nơi khô ráo, thoáng mát

4. Thành phần hóa học của cây bọ mẩy

Theo như được biết thì trong thành phần của cây bọ mẩy có chất alcaloid giúp điều trị bệnh mang lại hiệu quả, có tác dụng tốt làm mát gan và loại bỏ các chất độc ra ngoài đồng thời giúp bồi bổ sức khỏe rất tốt và an toàn. Bởi loại cây này được sử dụng trong nhân dân nên chưa được nghiên cứu kĩ về các thành phần trong cây, tuy nhiên được biết đến loại cây này có vị đắng và tính mát nên có tác dụng rất tốt trong việc điều trị và làm mát gan đồng thời chữa được nhiều bệnh khác do cơ thể gây ra.

Tác dụng dược lý của cây bọ nẹt

Theo Đông y, cây bọ mẩy có vị đắng, tính mát, có tác dụng thanh nhiệt, lương huyết, tả hỏa, giải độc, tán ứ, cầm máu.

• Người ta thường dùng lá non cây bọ mẩy hấp cơm hoặc luộc chín làm rau ăn, rau có vị đắng có công dụng lợi cho tiêu hóa.
• Rễ cây dùng nấu nước cho phụ nữ sau sinh để lọc máu và bồi bổ cơ thể.
• Tác dụng cây bọ mẩy: chữa viêm ruột, viêm hầu họng, viêm amydan; viêm phổi; cảm mạo, phát sốt; viêm tuyến nước bọt; răng lợi xuất huyết; chữa hư tổn và điều trị đơn sưng rất có hiệu quả.
• Dùng lá Bọ mẩy tươi nấu nước tắm trị ghẻ lở.

Bài thuốc chữa sốt, cảm mạo, đau đầu từ cây bọ mẩy

1. Bọ mẩy chữa bệnh đau đầu, thực nhiệt, sốt cao

Dùng 12-20g lá Bọ mẩy tươi nấu nước, hoà với một chút đường cho uống.

2. Bọ nẹt trị sốt phát ban

20g mỗi vị: Bọ mẩy, thạch cao, kim ngân, huyền sâm. Đổ 550ml nước sắc còn 300ml thì chia 2 lần uống trong ngày. Dùng liên tiếp 3 ngày.

3. Trẻ em bị sốt bại liệt, sốt viêm não, quai bị, sốt xuất huyết, sốt phát ban

Mỗi vị 20g: Bọ mẩy, Thạch cao, Kim ngân, Huyền sâm. Sắc uống.

4. Cây đắng cay phòng cảm mạo

20g Bọ mẩy tươi đem rửa sạch, đổ 500ml nước vào rồi sắc còn 150ml, đổ ra cốc. Cho tiếp khoảng 300ml nước sắc nhỏ lửa còn 150ml nước, đổ ra và trộn với nước đầu để uống làm 2 lần/ngày. Dùng liền 1 tuần.

5. Điều trị nhức đầu, cảm sốt nóng

12g Bọ mẩy sắc với 500ml nước sắc còn 300ml, thêm chút đường, chia làm 2 lần uống trong ngày. Dùng liền 3 ngày.

6. Cây bọ nẹt trị lở miệng, đau họng

20g Bọ mẩy tươi + 20g bồ công anh + huyền sâm 16g; cho vào sắc lửa nhỏ trong 30 phút, lấy nước thuốc ngậm uống. Kết hợp với súc miệng nước muối thường xuyên giúp nhanh khỏi.

7. Điều trị ho do viêm phế quản mạn tính

30g Bọ mẩy tươi + lá nhót tươi 30g + hạt củ cải 15g. Tất cả đem rửa sạch, cho vào ấm, sắc với 500ml nước, còn 250ml, chia 2 lần uống trong ngày. Dùng liên tiếp 15 ngày.

Tác dụng chữa các bệnh khác từ cây bọ mẩy

1. Bài thuốc chữa viêm gan B truyền nhiễm

Dùng 15-30 lá và rễ Bọ mẩy tươi giã ra nấu nước uống, cách 4 giờ một lần.

2. Bọ mẩy trị ngộ độc Nhân ngôn hay Bã đậu

Rễ Bọ mẩy tươi giã nhỏ, vắt lấy nước cốt, hoà một chút đường cát vào uống càng nhiều càng tốt để giải độc.

3. Chữa lỵ trực trùng từ bọ nẹt

Dùng rễ Bọ mẩy + rễ Phèn đen, mỗi vị 15g đem sắc uống.

4. Dùng cây đắng cay chữa rong huyết

Rễ bọ mẩy + Ngó sen sấy khô, giã nát, nấu nước uống với rượu, mỗi lần uống 1 muỗng canh.

Lưu ý khi dùng cây đại mẩy chữa bệnh

• Tránh nhầm lẫn lá cây Bọ mẩy với vị thuốc Đại thanh diệp (nhập từ Trung Quốc) là lá của cây Isatis tinctoria L.
• Không nhầm lẫn bọ mẩy với vị đại cốt bì. Bởi đây là 2 vị thuốc khác nhau, có công dụng khác nhau hoàn hoàn.
• Không nên dùng cho phụ nữ mang thai.

Những thông tin và tác dụng của cây bọ mẩy trên đây hi vọng giúp bạn có cái nhìn rõ nét hơn về vị thuốc, cây thuốc nam này. Tuy nhiên, người bệnh cần phân biệt cây bọ nẹt với cây đại thanh diệp của Trung Quốc (vì bề ngoài giống nhau) để tránh sử dụng nhầm.

Xem thêm: Lá trầu không với 41 bài thuốc chữa các bệnh da liễu, xương khớp, bệnh đường tiêu hóa, bệnh phụ khoa, bệnh viêm phế quản, ho, cảm, sốt, đau đầu…