Mã tiên thảo (cỏ roi ngựa) và 16 bài thuốc chữa trĩ, mụn nhọt, kinh nguyệt không đều, sốt, ho, cảm cúm,…

Mã tiên thảo hay còn gọi là cỏ roi ngựa là vị thuốc đông y quý hiếm. Cây có vị đắng, tính hàn đi vào kinh Can, Tỳ có tác dụng giảm đau, tiêu viêm. Từ lâu, cây đã được dùng chữa sốt, ho, cảm cúm, trĩ, mụn nhọt.

• Tên gọi khác: cỏ roi ngựa
• Tên khoa học: Verbena ofcinalis L.
• Họ: Cỏ roi ngựa (Verbenaceae)

Thông tin, mô tả cây mã tiên thảo

1. Mô tả cây

Cây mã tiên thảo là một cây thuốc quý, là cây loại cỏ nhỏ, sống dai, cao từ 10cm đến 1m, thân có 4 cạnh. Lá mọc đối, dài 2-8cm, rộng 1-4cm, chia thùy hình lông chim, có răng, cuống lá rất ngắn hoặc không có. Hoa mọc thành bông ở ngọn, hoa nhỏ màu xanh, lưỡng tính, không đều.

Hoa mọc thành chùy ở ngọn, gồm nhiều bông hình sợi, lá bắc có mũi nhọn; hoa nhỏ không cuống, màu lam; đài 5 răng, có lông; tràng có ống hình trụ, uốn cong, có lông ở họng, có 5 thùy nhỏ trải ra; nhị 4, bầu 4 ô. Quả nang có 4 nhân. Hạt không có nội nhũ. Ra hoa từ mùa xuân tới mùa thu.

2. Phân bố, bố phận dùng, thu hái, chế biến

• Phân bố: Mã tiên thảo là loài phổ biến ở các vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới. Ở nước ta, cây mọc ven đường ở gần rừng hay làng bản vùng núi từ Lạng Sơn, Bắc Thái vào tới Lâm Ðồng
• Bộ phận dùng: Toàn cây – Herba Verbenae
• Thu hái: Thu hái vào mùa thu khi cây đã ra hoa và một số hoa đã bắt đầu kết quả.
• Chế biến: Dùng tươi hay phơi hoặc sấy khô.

3. Tính vị, quy kinh, bảo quản

• Tính vị: Mã tiên thảo vị đắng, tính hơi hàn
• Quy kinh: Vị thuốc mã tiên thảo khi dùng quy vào kinh can và tỳ.
• Bảo quản: Nơi khô ráo, thoáng mát

4. Thành phần hóa học

Toàn cây cỏ roi ngựa có chứa verbenaln (một glucozit không mùi, không màu và có vị đắng). Ngoài ra, loài thực vật này có chứa men emunxin và invectin.

Tác dụng dược lý của mã tiên thảo

Theo nghiên cứu dược lý hiện đại:

• Thúc đẩy quá trình đông máu.
• Tác dụng sát khuẩn, tác dụng đối với trực khuẩn lỵ và tụ cầu khuẩn vàng.
• Giảm đau, tiêu viêm và tăng tiết sữa ở động vật đang cho con bú.
• Ức chế vi trùng gây sốt rét.
• Mã tiền thảo có ít độc.

Theo Đông y:

• Tác dụng: Thông kinh, sát trùng và phá huyết.
• Chủ trị: Tiêu chướng, ngứa hạ bộ, sưng vú, hậy bối và mụn nhọt.

Bài thuốc chữa đau bụng kinh, kinh nguyệt không đều

1. Bài thuốc điều trị đau bụng kinh từ cỏ roi ngựa

• Chuẩn bị: Huyền sâm, bạch thược, sinh địa hoàng, xích thược, địa cốt bì, xuyên luyện tử và nữ trinh tử mỗi thứ 15g, uất kim 5g, cỏ nhọ nồi và mẫu đơn bì mỗi thứ 12g và mã tiền thảo 30g.
• Thực hiện: Sắc uống 3 thang trong 3 ngày trước kỳ kinh.

Lưu ý: Nếu chỉ bị đau bụng nhẹ, có thể sắc cỏ roi ngựa và ích mẫu thảo mỗi thứ 30g.

2. Mã tiên thảo điều trị chứng kinh nguyệt không đều

• Chuẩn bị: Cỏ tháp bút 10g, ích mẫu và ngải cứu mỗi thứ 25g và cỏ roi ngựa 40g.
• Thực hiện: Đem các dược liệu sắc và chia thành 2 lần uống. Dùng trước kỳ kinh 10 ngày.

3. Bài thuốc trị bế kinh từ mã tiên thảo

• Chuẩn bị: Rễ cây gai 30g và cỏ roi ngựa 40g.
• Thực hiện: Đem sắc uống, ngày dùng 2 lần và uống trước kỳ kinh khoảng 10 ngày.

Bài thuốc chữa ho, cảm, sốt từ cỏ roi ngựa

1. Bài thuốc hỗ trợ điều trị sốt rét

• Chuẩn bị: 30 – 60g mã tiền thảo khô.
• Thực hiện: Sắc lấy nước uống.

2. Bài thuốc trị sốt do cảm cúm từ mã tiên thảo

• Chuẩn bị: Thanh cao và khương hoạt mỗi thứ 25g và mã tiền thảo 50g.
• Thực hiện: Cho dược liệu vào nồi, đổ đầy nước và sắc lấy 2 chén nước sắc.

Lưu ý: Nếu kèm theo đau họng, nên thêm khoảng 15g cát cánh vào sắc cùng.

3. Cỏ roi ngựa trị họng sưng đau

• Chuẩn bị: Cành và lá tươi mã tiền thảo.
• Thực hiện: Rửa sạch, giã nát và vắt lấy nước cốt. Hòa nước cốt với sữa mẹ, ngậm trong họng và nuốt chậm để giảm đau.

4. Bài thuốc trị viêm khoang miệng

• Chuẩn bị: 30g mã tiền thảo tươi.
• Thực hiện: Rửa sạch và sắc uống thay nước trà.

Bài thuốc trị lở ngứa, mụn nhọt

1. Bài thuốc trị da lở ngứa

• Chuẩn bị: 50 – 80g cỏ roi ngựa tươi.
• Thực hiện: Rửa sạch và nấu lấy nước tắm. Thực hiện 1 lần/ ngày cho đến khi khỏi.

2. Bài thuốc trị mụn nhọt

• Chuẩn bị: Một nắm nhỏ mã tiền thảo tươi.
• Thực hiện: Rửa sạch, giã nhuyễn và vắt lấy nước uống. Bã đem đắp trực tiếp lên chỗ nhọt. Thực hiện cho đến khi khỏi hẳn.

Các bài thuốc khác từ mã tiên thảo

1. Bài thuốc điều trị bệnh bạch hầu

• Chuẩn bị: 30 – 50g mã tiền thảo.
• Thực hiện: Đem dược liệu sắc với 300ml nước. Người lớn uống 150ml/ 2 lần/ ngày trong 3 – 5 ngày. Trẻ dưới 8 tuổi dùng 50ml/ 2 lần/ ngày, trẻ từ 8 – 14 tuổi uống 100ml/ 2 lần/ ngày trong 3 – 5 ngày.

2. Bài thuốc trị tiểu ra máu, đạm hoặc bí tiểu

• Chuẩn bị: 60g cỏ roi ngựa.
• Thực hiện: Đem sắc nước uống, chia thành 2 lần dùng và uống hết trong ngày.

3. Bài thuốc trị cổ chướng

• Chuẩn bị: Dùng mã tiền thảo tươi.
• Thực hiện: Rửa sạch, giã nát và nấu với nước (nên uống khi còn nóng).

4. Điều trị trĩ nội từ mã tiên thảo

• Chuẩn bị: Rau dền gai và cỏ roi ngựa mỗi thứ 20g.
• Thực hiện: Đem dược liệu sắc uống hằng ngày thay cho nước trà.

5. Bài thuốc phòng ngừa nhiễm bệnh viêm gan

• Chuẩn bị: Cam thảo 5g và mã tiền thảo 25g.
• Thực hiện: Đem dược liệu sắc với 150ml nước, đun nhỏ lửa sao cho còn lại 40ml. Chia nước sắc thành 3 lần uống, dùng trước khi ăn và duy trì liên tục trong 4 ngày.

6. Bài thuốc chữa chứng vàng da

• Chuẩn bị: Toàn cây cỏ roi ngựa 50g.
• Thực hiện: Dùng sắc với nước, thêm một ít đường. Chia thành 3 lần uống và dùng hết trong ngày.

Lưu ý: Nếu gan bị trướng, nên thêm sơn tra 15g vào sắc.

7. Bài thuốc trị cổ trướng do ăn phải cá độc

• Chuẩn bị: Một nắm cỏ roi ngựa tươi.
• Thực hiện: Rửa sạch và sắc uống nhiều lần trong ngày.

Lưu ý khi dùng mã tiên thảo chữa bệnh

• Phụ nữ đang có thai phải thận trọng khi dùng bài thuốc từ dược liệu này.
• Cần phân biệt với xa tiền thảo và kim tiền thảo.

Trên đây là những thông tin về cây mã tiên thảo – thảo dược chữa bệnh được nhiều người dùng. Tuy nhiên, những bài thuốc này chỉ mang tính chất tham khảo. Để hạn chế các tác dụng phụ và rủi ro phát sinh, bạn nên hỏi ý kiến của thầy thuốc trước khi thực hiện.

Xem thêm: Cây bưởi bung (cơm rượu, cát bối) và 9 bài thuốc chữa dạ dày, ho, cảm cúm, mụn nhọt, xương khớp