Cây bạch hạc (kiến cò, nam uy linh tiên) và 6 bài thuốc chữa huyết áp, lao, hắc lào, lang ben, đau thần kinh tọa, ghẻ lở, xương khớp

Bạch hạc còn có tên gọi khác là kiến cò, nam uy linh tiên – cây bụi sống lâu năm. Ngoài tác dụng làm cảnh, cây còn được sử dụng để làm dược liệu hỗ trợ điều trị bệnh viêm khớp, bệnh da liễu, bệnh hô hấp,… 

• Tên gọi khác: Kiến cò, nam uy linh tiên
• Tên khoa học: Rhinacanthus communis Nees.
• Họ: Ô rô (Acanthaceae)

Thông tin, mô tả cây bạch hạc

1. Mô tả về cây bạch hạc

Cây cao khoảng 1 – 2m, mọc thành bụi, rễ chùm. Thân có 6 góc tròn, cả thân và lá đều có lông mịn khi còn non. Lá mọc đối, có cuống dài khoảng 2 – 5mm, 2 đầu thon, phiến hình trứng, mặt trên lá nhẵn, mặt dưới có lông mịn. Hoa nhỏ, màu trắng, mọc thành cụm, phân bố nhiều ở nách lá hoặc đầu cành hay ngọn cây, hoa nở chủ yếu vào tháng 8 và có hình dáng như con hạc đang bay. Quả bạch hạc nang dài, có lông.

2. Phân bố, bộ phận dùng, thu hái, sơ chế

Phân bố: Cây bạch hạc thường được trồng làm cảnh hoặc mọc hoang tại một số tỉnh phía Bắc của Việt Nam. Ngoài ra, cây còn được tìm thấy ở Malaysia, Đông Châu Phi, Ấn Độ và một số nước Đông Á.

Bộ phận dùng: Hầu hết các bộ phận của bạch hạc đều được sử dụng để làm dược liệu nhưng trong đó lá, thân và rễ được dùng phổ biến hơn.

Thu hoạch – Sơ chế: Cây bạch hạc thường được thu hoạch quanh năm, nhưng tốt nhất vào mùa đông. Sau khi thu hái, người ta thường rửa sạch và phơi hoặc sấy khô dược liệu, bảo quản nơi khô thoáng.

Bào chế thuốc: Bạch hạc được sử dụng dưới dạng phơi hoặc sấy khô. Ngoài ra, nó cũng được sử dụng dưới dạng chiết xuất hoặc bào chế thành viên nang.

3. Tính vị, quy kinh, bảo quản

• Tính vị: Cây có vị ngọt nhạt, tính bình. Rễ cây có mùi hắc nhẹ, vị ngọt nhạt.
• Quy kinh: Vào kinh phế.
• Bảo quản: Bảo quản dược liệu ở nơi thoáng mát, tránh nơi ẩm thấp.

4. Thành phần hóa học

Các nhà khoa học vừa nghiên cứu và chỉ ra một số thành phần hóa học của cây bạch hạc cụ thể như sau:

• Thân cây có chứa lượng lớn: tanin, saponine, germanium organique, phenols, acide amine, vitamines,…
• Một số nguyên hoạt chất chính được tìm thấy trong rễ cây bạch hạc đó là: Rhinacanthine A, B, C, D, E, F, Q; Lupeol; Stigmasterol; Β-sitosterol; glucosides; naphthoquinone;…

Tác dụng dược lý cây kiến cò

Không chỉ được dùng làm cảnh, bạch hạc còn có một số tác dụng dược lý như:

• Bạch hạc có khả năng kích thích tần số nhu động thực quản tăng với biên độ mạnh. Vì vậy, nó được dùng trong trường hợp bệnh nhân bị hóc xương.
• Bên cạnh đó, thảo dược nam uy linh tiên còn có tác dụng kháng histamin đối với cơ trơn ruột thỏ. Người ta cũng dùng nước sắc thảo dược để lợi mật, tiêu viêm.
• Một số nghiên cứu còn chỉ ra, rễ cây bạch hạc còn có tác dụng hỗ trợ thùy sau của tuyến yên, ngăn ngừa thiếu máu cơ tim và một số bệnh lý khác.
• Thành phần anemonin trong dược liệu có nguy cơ gây mụn, làm tổn thương da và xuất huyết niêm mạc.
• Ngoài ra, nước sắc bạch hạc còn có tác dụng ức chế trực khuẩn lỵ Shigella, tụ cầu vàng, khuẩn Gram âm, Gram dương và nấm.

Các bài thuốc chữa bệnh từ cây bạch hạc

1. Hỗ trợ điều trị bệnh lao phổi ở thời kỳ đầu

Nguyên liệu:  40g cây bạch hạc tươi hoặc 15g bạch hạc khô; 10g đường phèn

Thực hiện: Bạch hạc đem đi rửa sạch, để ráo nước. Cho bạch hạc và đường phèn vào ấm sắc cùng với 600ml nước. Đến khi còn khoảng 200ml nước thì ngưng sắc và chắt lấy nước uống. Chia thành 2 lần và uống hết trong ngày.

2. Khắc phục chứng huyết áp cao

Bài 1: 30g lá bạch hạc, 30g rễ cây xấu hổ, 40g lá vú sữa, 40g cỏ mần trầu 20g rễ nhàu. Rửa sạch các dược liệu trên rồi cho vào ấm đất đun cùng với 2 lít nước. Sắc thuốc trong vòng 30 phút cùng với lửa nhỏ. Chắt lấy nước uống thay nước lọc mỗi ngày. Kiên trì áp dụng khoảng 10 ngày thì dừng.

Bài 2: 15g lá bạch hạc tươi, 400ml nước. Rửa sạch dược liệu, sau đó cho vào ấm hãm cùng với nước trong vòng 30 phút. Để thuốc nguội thì chắt lấy nước uống, mỗi ngày uống 1 lần.

3. Bài thuốc chữa hắc lào, lang ben bằng cây bạch hạc

Nguyên liệu: 500g rễ cây bạch hạc, 1 lít rượu trắng

Thực hiện: Rửa sạch rễ cây bạch hạc, sau đó đem cắt nhỏ, phơi nắng hoặc sấy khô. Đến khi rễ cây bị bong hết phần vỏ bên ngoài và chuyển sang màu đỏ thì đem thái nhỏ. Cho rễ cây vào bình thủy tinh, đổ rượu vào và ngâm khoảng 2 tuần thì có thể lấy ra dùng. Dùng rượu thuốc này để bôi vào vùng da bị hắc lào, lang ben. Để có công dụng tốt hơn, bệnh nhân có thể bổ sung thêm tinh dầu từ vỏ chanh hoặc quả long não vào trong rượu để ngâm.

4. Bạch hạc cải thiện bệnh đau thần kinh tọa

Nguyên liệu: 15g rễ cỏ xước, 15g rễ lá lốt, 15g ráy sơn thục, 10g rễ bạch hạc, 10g quế chi, 10g ngải cứu, 5g vỏ quýt.

Thực hiện: Rửa sạch các vị thuốc và cho vào ấm sắc với 1 lít nước. Chia thành 3 lần uống và sử dụng trong ngày. Mỗi ngày kiên trì sử dụng 1 thang, uống khoảng 10 – 15 ngày.

5. Bài thuốc chữa ghẻ lở từ kiến cò

Nguyên liệu: 20g lá bạch hạc, 100ml rượu trắng, 20g rễ muồng trâu

Thực hiện: Cho lá bạch hạc và rễ muồng trâu vào hũ thủy tinh, sau đó đổ rượu trắng vào.. Ngâm khoảng 1 tuần thì có thể dùng rượu để thoa lên vùng da bị ghẻ. Kiên trì bôi vào vết thương cho đến khi da khôi phục hoàn toàn. Trong vòng 1 – 2 ngày triệu chứng ngứa do ghẻ sẽ được làm dịu và tạo điều kiện để vết thương lành nhanh hơn.

6. Nam uy linh tiên chữa bệnh phong tê thấp, viêm khớp

Nguyên liệu:12g rễ bạch hạc, 16g thổ phục linh, 16g ké đầu ngựa, 16g kim ngân hoa, 8g bạch chỉ, 16g hy thiêm, 8g quế chi, 12g ý dĩ, 12g tỳ giải, 12g cam thảo.

Thực hiện: Cho các vị thuốc vào ấm, sau đó cho khoảng 600ml nước vào để sắc với lửa nhỏ. Sắc khoảng 30 phút, thuốc cạn còn khoảng 200ml thì tắt bếp và đổ ra uống. Ngày uống 1 lần, kiên trì sử dụng khoảng 5 – 7 ngày thì dừng.

Một vài lưu ý khi sử dụng bạch hạc chữa bệnh

Bệnh nhân sử dụng bạch hạc cũng cần lưu ý đến một số vấn đề sau:

• Tuân thủ nghiêm ngặt liều lượng và phương thức thực hiện bài thuốc.
• Sử dụng ấm sứ, ấm đất để tránh làm giảm hàm lượng dược tính của thuốc.
• Đối với trường hợp sử dụng thuốc ngoài da, nên thử qua ở vùng da nhỏ trước khi điều trị trên diện rộng.
• Bài thuốc từ cây bạch hạc được gợi ý trên đây chỉ mang tính chất tham khảo và không có tác dụng như mong muốn. Mọi thắc mắc, vui lòng tham khảo ý kiến chuyên gia hoặc người có chuyên môn để được giải đáp cụ thể hơn.

Trên đây là những thông tin về cây bạch hạc. Có thể nói, đây là một cây thuốc quý được sử dụng để chữa bệnh. Tuy nhiên, sử dụng cây kiến cò chữa bệnh cần tuân theo chỉ định của thầy thuốc để đạt hiệu quả cao nhất.

Xem thêm: Cây xích thược (thược dược) và 6 bài thuốc chữa xương khớp, đau tức ngực, bạch đới, băng huyết,… hiệu quả